پیام دبیرکل یونسکو به مناسبت روز جهانی زبان مادری

ترجمه: اومود اورمولو

ایرینا بوکووا – دبیر کل سازمان جهانی یونسکو

تم اصلی روز جهانی زبان مادری در سال 2016  عبارت از "آموزش با کیفیت، زبان‌های آموزشی و خروجی فراگیری" می باشد.

تم آموزش با کیفیت و تنوع زبان‌ها با تاکید بر برنامه توسعه و عدالت پایدار تا سال 2030 و تحقق آن مشخص گردیده است.

هدف ماده 4’ام توسعه پایدار اشتراک زنان و مردان در اجتماعشان به صورت کامل، تحقق هر آنچه خواستار آنند و تجهیز آنان به انواع معلومات، توانائی‌ها و ارزش‌های جامعه خویش در عین حال آموزش برای همه و کیفیت آموزش در تمام عمر تاکید می‌ورزد. هدف یاد شده برای اقلیت‌ها، خلق‌های بومی و الخصوص زنان و دختران از اهمیت بسزائی برخوردار می باشد. در دیگر سو این هدف نقشه راهی برای تحقق برنامه توسعه پایدار در سال 2030 که مبتنی بر اهداف سازمان یونسکو به مانند احترام به کاربرد زبان مادری در امر آموزش، حفاظت، تشویق و توسعه تنوع زبان‌ها می باشد استوار هست.    

چندزبانگی اساس اهداف یاد شده می باشد. این مسئله در موفقیت تحقق برنامه توسعه پایدار سال 2030 و همچنین رشد اقتصادی در عین حال تولید و مصرف و تقویت بخش  استخدام و سلامت اهمیت بسزائی دارد.

سازمان یونسکو در کنار حمایت از خواندن و نوشتن و مئدیا در عین حال بر تولید محتوای محلی در اینترنت و توسعه تنوع زبان‌ها به یک اندازه اهمیت می‌دهد. یونسکو به واسطه برنامه‌های نظیر سیستم معلومات و آگاهی محلی و بومی بر اهمیت و نقش معلومات زبان‌های محلی و بومی و همچنین حفاظت از معلومات و فرهنگ‌های محلی را مد نظر قرار داده است.   

در گرایش چندزبانگی؛ زبان‌های مادری، زنان، مردان و تقویت جوامع  اساس تحقق آموزش با کیفیت را تشکیل می‌دهند. ما نیز می‌باید هیچ کس را طرد ننموده و با هدف پدید آوردن آینده‌ای یکسان برای هرکس  اقدام به شناخت و تقویت این امر نمائیم.

یونسکو گه‌نه‌ل یؤنه‌تیجیسی ایرنا بوکوانین اۇلۇسلارآراسی آنادیلی گۆنۆ ایله‌تی‌سی

تۆرکجه چئویری: اۇمۇد اۇرمۇلۇ

2016 اۇلۇسلارآراسی آنادیلی گۆنۆنۆن آنا قوْنۇسۇ "نیته‌لیکلی ائییتیم، اؤیرتیم دیللری و اؤیرنیم چیخدیلاری" اوْلۇشدۇرماقدادیر.

بۇ، آنادیلینین نیته‌لیکلی ائییتیم و دیل چئشیدلیلیی اۆچۆن یئنی 2030 سۆردۆرۆله‌بیلر قالخینما گۆنده‌مینین ایله‌رییه داشینماسینداکی اؤنه‌مینین آلتینی جیزماقدادیر. 

سۆردۆرۆله‌بیلر قالخینما 4. آماجیندا، 2030 گۆنده‌می هر قادین و ارکه‌یین اؤز توْپلۇملارینا بۆتۆن اوْلاراق قاتیلابیلمه‌لری و ایسته‌دیکلرینی گرچکلشدیره‌بیلمه‌لری اۆچۆن گره‌کن بیلگی، باجاری و ده‌یرلری ائدینمه‌سینی ساغلایان هرکس اۆچۆن نیته‌لیکلی ائییتیم و یاشام بوْیۇ اؤیرنمه‌یه اوْداقلانماقدادیر. بۇ آماج؛ آزینلیقلار، یئره‌ل خالقلار و کند نۆفۇس ایله بیرلیکده اؤزه‌للیکله قیز اۇشاقلاری و قادینلار اۆچۆن اؤنملی‌دیر. بۇ آماج آیریجا 2030 گۆنده‌مینین اۇیقۇلانماسیندا بیر یوْل یئرکیپی‌ اوْلان، ائییتیم و اؤیرتیمده آنادیلینین قۇللانیمینا سایقییی، دیل چئشیدلیلیغینین قوْرۇنماسی و سۆردۆرۆلمه‌سینی اؤزندیرن یونسکونون ائیییتیم 2030 ائیلم پلانیندا دا یانسیدیلماقدادیر.  

چوْخ‌دیللیلیک بۇ آماجلارین اؤنه چیخاریلماسیندا ته‌مه‌ل‌دیر. بۇ، 2030 گۆنده‌می گه‌نه‌لینده ایقلیم دئییشیکلیغی، سۆردۆرۆله‌بیلر تۆکه‌تیم و اۆره‌تیم ایله بیرلیکده بۆیۆمه، ایستیخدام و ساغلیغا ایلیشگین باشاری اۆچۆن سوْن درجه اؤنم داشیماقدادیر. 

یونسکو مئدیا و بیلگی اوْخۇریازلیغینین یانی سیرا ایلگیلی یئره‌ل ایچه‌رییی دستکله‌یه‌رک اینترنت‌ده دیل چئشیدلیلیغینین گلیشدیریلمه‌سینه عئینی بیچیمده اوْداقلانماقدادیر. یئره‌ل و یئرلی بیلگی سیستمی پروْگرامی آراجیلیغییلا، یونسکو آنادیلین و یئره‌ل دیللرین بؤیۆک بیلگه‌لیک بیریکیملری اوْلان یئره‌ل اکینج‌لرین و بیلگینین قوْرۇنماسی و پایلاشیلماسی کاناللاری اوْلاراق اؤنه‌مینین آلتی جیزیلماقدادیر. 

چوْخ‌دیللی یاناشمادا آنادیللر، قادینلارین، ارککلرین و توْپلۇملارین گۆجلندیریلمه‌سی اۆچۆن ته‌مه‌ل اوْلان نیته‌لیک‌لی ائییتیمین آیریلماز پارچاسیدیر. بیزلر ده کیمسه‌نی گئریده بیراخماماق اۆچۆن داها عادیل و سۆردۆرۆله‌بیلر بیر گه‌له‌جک یارادماق آماجییلا بۇ گۆجۆ تانیمالی و بسله‌مه‌لییییک. 

قایناق

تۆرکجه- فارسجا سؤزلۆک:

گه‌نه‌ل(Gənəl)= عمومی

یؤنه‌تیجی(Yönətici)=مدیر

اۇلۇسلارآراسی(Uluslararası)= بین‌المللی 

ایله‌تی(İləti)= پیغام

قۏنۇ(Qonu)= موضوع

نیته‌لیک(Nitəlik)= کیفیت

ائییتیم(Eyitim)= آموزش

اؤیرتیم(Öyrətim)= تدریس، تعلیم

چیخدی(Çıxdı)=خروجی

اۇلۇشدۇرماق(Oluşdurmaq)=تشکیل دادن 

چئشیدلیلیک(Çeşidlilik)= تنوع

قالخینما(Qalxınma)= توسعه

اؤنم(Önəm)= اهمیت

آماج(Amac)= هدف

تۏپلۇم (Toplum)= جامعه

گره‌کن(Gərəkən)=لازم، مفید

بیلگی(Bilgi)=معلومات

ائدینیم(Edinim)= اکتساب

آزینلیق(Azınlıq)= اقلیت

یئره‌ل(Yerəl)= محلی

یئرکیپ(Yerkip)= نقشه

سایقی(Sayqı)= حرمت

قوْرۇماق(Qorumaq)=حفظ کردن، محافظت نمودن

اؤزندیرمک(Özəndirmək)=تشویق کردن

چوْخ‌دیللیلیک(Çoxdillilik)=چندزبانگی

ته‌مه‌ل(Təməl)= اساس

ائیلم(Eyləm)= عمل، حرکت 

تۆکه‌تیم(Tükətim)=مصرف

اۆره‌تیم(Ürətim)=تولید

ایلیشگین(İlişgin)= عاید، مرتبط

باشاری(Başarı)=موفقیت

اوْخۇریازلیغینین(Oxuryazarlıq)=خواندن و نوشتن

ایلگیلی(İlgili)=مرتبط

ایچه‌ریک(İçərik)= محتوی

گلیشدیرمک(Gəlişdirmək)= توسعه دادن، بسط دادن

بیچیم(Biçim)= فرم، شکل

یئرلی(Yerli)= محلی

آراجیلیق(Aracılıq)=واسطه‌گری

بیلگه‌لیک(Bilgəlik)=خرد، حکمت

بیریکیم(Birikim)= انباشت

اکینج(Əkinc)= فرهنگ

یاناشما(Yanaşma)=رویکرد

UNESCO Gənəl yönəticisi Irina Bokova’nın Uluslararası Anadili Günü ilətisi

Umud Urmlu
2016 Uluslararası Anadil Günü’nün ana qonusu “nitəlikli eyitim, öyrətim dilləri və öyrənim çıxdıları ” oluşdurmaqdadır.
Bu, anadilin nitəlikli eyitim və dil çeşidliliği üçün yeni 2030 Sürdürüləbilər qalxınma Gündəmi’nin iləriyə daşınmasındaki önəminin altını cizmaqdadir.
Sürdürüləbilər qalxınma 4. amacında, 2030 Gündəmi hər qadın və ərkəyin öz toplumlarına bütün olaraq qatılabilmələri və istədiklərini gərçəkləşdirəbilmələri üçün gərəkən bilgi, bacari və dəyərləri edinməsini sağlayan hərkəs üçün nitəlikli eyitim və yaşam boyu öyrənməyə odaqlanmaqdadır. Bu amac; azınlıqlar, yerəl xalqlar və kənd nüfus ilə birlikdə özəlliklə qız uşaqları və qadınlar üçün önəmlidir. Bu amac ayrıca 2030 Gündəminin uygulanmasında bir yerkipi olan, eyitim və öyrətimdə anadilin qullanımına sayqıyı, dil çeşidliliğinin qorunması və sürdürülməsini özəndirən UNESCO’nun Eyitim 2030 Eyləm Planında da yansıdılmaqdadır.
Çoxdillilik bu amaclarin önə çıxarılmasında təməldır. Bu, 2030 Gündəmi gənəlində iqlim dəyişikliyi, sürdürüləbilər tükətim və ürətim ilə birlikdə böyümə, istixdam və sağlığa ilişgin başarı üçün son dərəcə önəm daşımaqdadır.
UNESCO medya və bilgi oxuryazarlığının yanı sıra ilgili yerəl içəriyi dəstəkləyərək internetdə dil çeşidliliğinin gəlişdirilməsinə eynı biçimdə odaqlanmaqdadır. Yerəl və Yərli Bilgi Sistemləri programı aracılığıyla, UNESCO anadilin və yerəl dillərin böyük bilgəlik birikimləri olan yerli Əkinclərin və bilginin qorunması və paylaşılması kanalları olaraq önəminin altını cizmaqdadir.
Çoxdilli yanaşmasında anadillər, qadınların, ərkəklərin və toplumlarının gücləndirilməsi üçün təməl olan nitəlikli eyitimin ayrılmaz parçalarıdır. Bizlər də kimsəyi geridə bıraxmamaq və hərkəs üçün daha adil və sürdürüləbilər bir gələcək yaradmaq amacıyla bu gücü tanımalı və bəsləməliyik.
Qaynaq