اۇمۇد اۇرمۇلۇ
توْپلۇمبیلیمچی لامبرته گؤره دئولتلرین دیل سیاستلری اۆچ قرۇپا آیریلیر: باغداشیق اۇلام، ایکیلی اۇلام و موْزاییک اوْلام. باغداشیق اۇلامدا بیر بؤلگه ویا اؤلکهدهکی چوْخۇنلۇغۇ اوْلۇشدۇران قرۇپ تک دیل دانیشیرکن، آزینلیق قرۇپ ویا قرۇپلار بیر یا دا بیرنئچه دیل قۇللانیر اوْلابیلر. اؤرنک اوْلاراق باتی آورۇپاداکی بیرچوْخ اؤلکه، آمریکا، رۇسیا و ژاپوْنیا وئریلهبیلر. ایکیلی اۇلامدا ایسه اؤلکه ایکی یا دا اۆچ دیلسهل بؤلگهیه ویا قرۇپا آیریلمیشدیر؛ کانادا، بلژیکا، عیراق و سینگاپۇر کیمی. موْزاییک اؤلکهلر ایسه گهنهلده بئش یا دا داها چوْخ دیلسهل قرۇپۇن چوْخۆنلۇغۇ اوْلۇشدۇردۇغۇ اۇلامدیر. اؤرنک اوْلاراق دا نیجریه، ائتیوْپیا، یئنی گینه و هیندیستان گؤرۆلهبیلر. ایسرائیل، بۇ دیل سیاستلری سینیفلاندیرماسیندا سؤز قوْنۇسۇ اۇلاملارین هامیسینا گیرهبیلهجک بیر اؤرنک اوْلاراق قارشیمیزا چیخماقدادیر. ایسرائیل باغداشیق اۇلامدا یئر آلیر چۆنکۆ عیبرانیجهنین بۆتۆن تۇغرالی قۇرۇملاردا قۇللانیلمایا زوْرۇنلۇلۇغۇ واردیر، و توْپلۇمسال یاشامدا دا باسقین دیلدیر. ایسرائیل عئینی زاماندا ایکیلی اۇلاملارا دا اؤرنک اوْلاراق وئریلهبیلر، چۆنکۆ اؤلکهنین ایکی تۇغرالی دیلی واردیر: عیبرانیجه و عربجه. سوْن اوْلاراق دا ایسرائیل فرقلی اؤلکهلردن بیرچوْخ گؤچمنی باریندیران، چئشیدلی نۆفۇس قرۇپلارینین ایچینده یاشادیغی بیر اؤلکهدیر و بۇ دا ایسرائیلی موْزائیک اۇلام باغلامینداکی دیل سیاستلرینی قابساماق دۇرۇمۇندا بیراخیر.
عیبرانیجه تۇغرالی، قامۇسال و اؤزهل آلاندا یاخلاشیق 6-5 میلیوْن اینسانین دانیشدیغی ائگهمن دیلدیر. تۇغرالی دیل سیاستلری اؤرتۆلۆ اوْلاراق عیبرانیجهنین هژموْنیاسینی، بیر باشقا دئییشله تکدیللیلیغی دستکلرکن، بیر یاندان دا عربجه دانیشان نۇفۇس عیبرانیجه- عربجه ایکیدیللیلیغه گرهکسینیم دۇیماقدادیر. بۇ عیبرانیجه- عربجه ایکیدیللیلیغین، عیبرانیجه طرفی آغیر باسماقدادیر، آنجاق عربجه ده توْپلۇمسال، ائییتیمسهل، یازینسال و اکینجسهل دیل اوْلاراق یایقین بیر بیچیمده قۇللانیلماقدادیر. عیبرانیجه ایش آلانیندا(فیلیسطین بؤلگهسی دیشیندا) و یؤنهتیمسهل ایشلرده ایلهتیشیم آراجی اوْلمۇشدۇر. یاسالار عیبرانیجهدیر، محکمهلر عیبرانیجه اوْلاراق تمثیل ائدیلیر، داوالاردا گرهکسینیم حالینده چئویرمن وار اوْلۇر. ائییتیمین باسقین دیلی ده گینه عیبرانیجهدیر، آنجاق فیلیسطین بؤلگهسینده ائییتیم دیلی عربجهدیر.
تاریخسهل اوْلاراق باخماق گرهکیرسه، بۇگۆن ایسرائیل دئولتی اوْلاراق بیلینن بؤلگهده اۇزۇن سۆره مرکزی بیر دیل سیاستی یۆرۆرلۆکده اوْلمادیغینی گؤرۆرۆک. اؤنجهلری فرقلی قرۇپلار اۆچۆن آیری دیل پروْقراملاری اوْلۇشدۇرۇلماقدایدی؛ نه اؤلکهنین بۆتۆن نه ده وطنداشلارین گرهکسینیملری گؤز اؤنۆنه آلینماقدایدی. باشقا بیر دئییشله دیل سیاستلری گلیشیگؤزل یاپیلیردی. اینگیلیز قیومیتی دؤنهمینده عرب و یهۇدی توْپلۇلۇقلارینا معرۇض قالیرکن، بۇ قرۇپلار اؤز ایچلرینده اؤزهل- قامۇ، دینی – لائیک اوْلماق اۆزره چئشیدلی ائییتیم بیچیملری اۆرهتمیشدیر. آنجاق قیومیت یؤنهتیمینین سوْن دؤنملریندن باشلایاراق صهیوْنیست حرکتی گۆجلنمهسی ایله دئولت دئنهتیمی آلتیندا مرکزی بیر دیل پلانلاملاسی یاپیلمایا چالیشیلمیشدیر. بۇ چالیشمالار جیددی سیاسی سوْرۇنلارا یوْل آچمیش، اهن سوْنۇندا 1953 ایلینده، هله یۆرۆرلۆکده اوْلان، ائییتیم یاساسینین چیخماسینا ندن اوْلمۇشدۇر. بۇ یاسا تهمهل اوْلاراق ائشیدلیکچی و ائورنسهل بیر یاناشما سرگیلهمهیی وعده ائتسه ده اسکی بؤلۆنمهلری اوْرتادان قالدیرمامیش، بۇگۆن ده هله ائییتیم تهمهل اوْلاراق یهۇدی و عرب بؤلگهلری اوْلماق اۆزره ایکی بؤلۆمه آیریلمیشدیر. آیریجا بۇ بؤلگهلرین اؤز ایچینده، دینی و لائیک ائییتیم پروْقراملاری ایله اؤزرک دۇرزی و کیبۇتز بؤلگهلری ده وار اوْلماقدادیر. آنجاق بۇ قرۇپلار آراسینداکی ائشیدلیکچی بیر ایلیشگی اوْلدۇغۇندان سؤز ائدیلهمز. ایسرئیل دئولتی قۇرۇلدۇغۇندان بری، صهیوْنیست سئچگینلر، عیبرانیجهنین اؤلکهنین دوْغال دیلی اوْلماسی گرهکدیغینی، چۆنکۆ مۇسویلیک اینانجینین تهمهل دیلی اوْلدۇغۇنۇ ایلهری سۆرمۆشدۆر. بۇ ندنله گرهک عربجه، گرهک فرقلی عرب اؤلکهلریندن ایسرائیله گؤچ ائدن اوْرتادوْغۇلۇ یهۇدیلرین دانیشدیغی لادینوْ دیللری، اۇزۇن زامان بوْیۇنجا جیزقیدیشیلاشدیریلمایا چالیشیلمیشدیر. اؤیسا هم ایسرائیل دئولتینین قۇرۇلۇش بیلدیرگهسینده، هم ده اینگیلیزلرین فیلیسطین بؤلگهسل یؤنهتیمی یاساسی گرهیی دئولتین بۆتۆن تۇغرالی ایشلرینین عیبرانیجه، عربجه و اینگیلیزجه اوْلماسی قرارلاشدیریلمیشدیر. بۇ سؤزلشمهلرین گرهکلری تام اوْلاراق یئرینه گتیریلمهسه ده فیلیسطین بؤلگهسینده عربجه تهمهللی ائییتیم وئریلمیش، ایکینجی و اۆچۆنجۆ دیل اوْلاراق اوْخۇللاردا عیبرانیجه و اینگیلیزجهنین اؤیرتیلمهسی ده ائییتیم پروْقراملارینا اهکلنمیشدیر. آنجاق ایسرائیل بیلیمیۇردلاریندا ائییتیمی سادهجه عیبرانیجه یاپیلماقدادیر، دوْلایسییلا عیبرانیجه اوْخۇر- یازارلیق و بۇ دیلده یۆکسک دیل باجاریلارینا صاحیب اوْلماق بیلیمیۇردۇ ائییتیم آلماق ایستهین بۆتۆن فیلیسطینلیلر اۆچۆن زوْرۇنلۇ اوْلمۇشدۇر.
اؤته یاندان سوْن زامانلاردا، اؤزهللیکله سوْوئتلری بیرلیغینین داغیلماسیندان سوْنرا، ایسرائیله یوْغۇن گؤچلر یاشانمیش بۆیۆک بیر رۇس گؤچمن قرۇپۇ اوْرتایا چیخمیشدیر. آیریجا چئشیدلی دؤنملرده فرقلی ندنلرله ائتیوْپیا، مجاریستان، پوْلوْنیا، ایران و روْمانیادان بیرچوْخ عایله ایسرائیله گؤچ ائتمیش، بۇ دۇرۇم ایسرائیلی بیر موْزیک دیل اۇلامینا سوْخمۇشدۇر. بۆتۆن بۇ گؤچ حرکتلرییله بیرلیکده، دۆنیاداکی گهنهل ائییلیملرین ده ائتگیسیله، اؤلکهده 1990’لاردان باشلایاراق لیبئرال سیاستلر سوْنۇجۇ بیر چئشید چوْخاکینجلیلیک قبۇل ائدیلمیش، بۇ دیللرین اوْخۇللاردا ائییتیم دیلی، دیل درسی، سئچمهلی درس کیمی اؤیرتیلمهسی سۆرهجی باشلامیشدیر. اۆستهلیک باتی دۆنیاسی و اؤزهللیکله آمریکا ایله ایلیشگیلرین ده ائتگیسیله اؤلکهده اینگیلیزجه، هر زمانکیندان چوْخ داها قۇللانیلیر حاله گلمیشدیر.
چوْخدیللی ائییتیم
یۇخاریدا بحثائدیلن دهییشمله قوْشۇت اوْلاراق 1993 ایلینده ایسرائیلده بیر دیل پلانلاماسی مرکزی قۇرۇلمۇش، اوْخۇللاردا دیل ائییتیمی اۆزرینه دئموْگرافیک و سیاسی قوْنۇلاری حئسابا قاتان تۇتارلی ائییتیم سیاستلری گلیشدیرمه گرهکسینیمی ایله 1996 ایلینده بیر ائییتیم باخانلیغی گهنهلگهسی یایینلانمیشدیر. بۇ گهنهلگه، اؤلکهده دانیشیلان دیللرین اؤیرنیلمهسی و قوْرۇنماسی ایله ایکینجی و یاد دیللرین اؤیرتیمی اۆزرینه یوْغۇنلاشمیشدیر. بۇ یئنی سیاستلرین سوْنۇجۇ اوْلاراق عربجه، اینگیلیزجه و عیبرانیجه ائییتیمده قۇللانیلان تهمهل دیللر اوْلمۇشدۇر.
ایسرائیلدهکی عرب اوْخۇللاریندا عربجه ائییتیمین تهمهل دیلیدیر، آنجاق عیبرانیجه ایکینجی دیل اوْلاراق، اینگیلیزجه ده اۆچۆنجۆ دیل اوْلاراق اؤیرتیلمکدهدیر. یهۇدی اوْخۇللاریندا ایسه ائییتیم دیلی عیبرانیجه ایکن اؤیرنجیلر اهرکن یاشلاردان باشلایاراق اینگیلیزجه اؤیرنمهیه باشلار و اینگیلیزجه اؤیرتیمینه بۆیۆک اؤنم وئریلمکدهدیر. آیریجا یهۇدی اؤیرنجیلرین 50% قدری اۆچ ایل بوْیۇنجا عربجه درسلری ده آلماقدادیر. بۇ دیللرین دیشیندا فرانسیزجا، رۇسجا و یئدیش دیللری ده اوْخۇللاردا اؤیرتیلمکدهدیر. مۆفردات و درس گرهچلری باخیمیندان بیرچوْخ بیلیمیۇردۇندا وار اوْلان ایلگیلی بؤلۆملر سایهسینده اؤتۇرمۇش بیر سیستم اوْلدۇغۇ سؤیلهنهبیلر. گرهک مۆفردات گرهکسه ده درس گرهچلری گهنهلده ائییتیم سیاستلریندهکی دهییشیکلیکلره قوْشۇت اوْلاراق سۆرعتلیجه دهییشدیریلهبیلمکدهدیر. عربجه، فرانسیزجا، رۇسجا دیللری اۆچۆن یئرهل بیلگی و بیریکیملردن یوْلا چیخاراق چئشیدلی گرهچلر حاضیرلانماقدا و ائییتیمده قۇللانیلماقدادیرلار. آیریجا اوْخۇللاردا بیلگیسایار دستکلی ائییتیمین ده سۆرعتلیجه گلیشدیغی سؤیلهنهبیلر.
اؤیرنجیلرین آکادمیک بیلگیلرینین دهیرلندیریلمهسی و یۆکسک اؤیرتیمه گئچیش اۆچۆن ایسه باگرۇت دئییلن سیناقلار یاپیلماقدادیر. بۇ سیناقلاردا اؤیرنجیلرین گهنهل یئتهنک، جبر و اۇزامبیلیم یئتنکلری و اینیگلیزجه یئترلیلیغی اؤلچۆلمکدهدیر. آنجاق بۇ سیناقلار تک اؤلچۆت دهییلدیر. بیلیمیۇردلاری اؤزلری اؤزهل سیناقلارینی گلیشدیرهبیلمکده و اؤیرنجی قبۇل ائدرکن بۇ سیناقلارا گؤره حرکت ائدهبیلمکدهدیر. آیریجا اؤیرنجیلرین عربجه و عیبرانیجه دیل یئترلیلیکلری ده گینه بۇ دیللرده یاپیلان سیناقلاردا اؤلچۆلمکدهدیر.
اؤیرتمن یئتیشدیرمه آچیسیندان دا ایکی فرقلی یوْل ایزلنمکدهدیر. ایلکاؤیرتیم اوْخۇللاریندا چالیشاجاق اؤیرتمن آدایلاری، ائییتیملرینی تهمهل اوْلاراق اؤیرتمن یئتیشدیرمه اوْخۇللاریندا آلیرکن اؤرتااؤیرتیم اؤیرتمنلری ده بیلیمیۇردلارین ائییتیم دانیشکدهلرینه گئدهرک حاضیرلانماقدادیر. آیریجا یهۇدیلره عربجه اؤیرتیلمهسی اۆچۆن عربجه اؤیرتمنی یئتیشدیرمه پروْقراملاری دۆزهنلنمکدهدیر. اؤته یاندان اؤلکهده جیددی بیر اینگیلیزجه اؤیرتمنی احتیاج واردیر. اؤلکهده اینیگلیزجهنین سایقینلیغینا قوْشۇت اوْلاراق اینگیلیزجه اؤیرتمنی یئتیشدیرمه و فرقلی اؤلکهلردن اینگیلیزجه اؤیرتمنی آلما اوْلدۇقجا یایقیندیر. بنزر بیچیمده رۇسجا و فرانسیزجا کیمی دیللر اۆچۆن ده اؤیرتمن یئتیشدیرمه بؤلۆملری واردیر و بۇ بؤلۆملردن اوْلدۇقجا اؤیرتمن آدایی چیخماقدادیر.
اؤیرتمنلرین دیللره قارشی تۇتۇملاری
اؤیرتمنلرله یاپیلان آراشدیرمالارا گؤره، عرب اؤیرتمنلر عیبرانیجه بیلمهنین ایسرائیلده یاشاماق اۆچۆن زوْرۇنلۇ اوْلدۇغۇنۇ دۆشۆنمکدهدیر. آنجاق یهۇدی اؤیرتمنلر، داها چوْخ اینگیلیزجه بیلمهنین گرهکلیلیغی اۆزرینه دۇرماقدادیر. عربجه اؤیرتمنلری عربجهنین تۇغرالی دیل اوْلاراق قۇللانیلماسینی و ایکیدیللی ائییتیمی دستکلرکن، یهۇدی اؤیرتمنلر داها چوْخ عیبرانیجه ائییتیمی دستکلهمکدهدیر.
گینه ده عرب اؤیرتمنلر آنا- آتالارین دیلینین قوْرۇنماسی و اۇشاقلارین آنادیللرینین اؤزندیرمهسینی یهۇدی اؤیرتمنلره گؤره داها چوْخ وۇرقۇلاماقدادیر. آنجاق بۆتۆن اؤیرتمنلر دیل سیاستلرینین ائییتیمله و اکینجله ایلگیلی بیرچوْخ باجارییی اؤنمسهمهسی گرهکدییغینده هم فکیردیر. آیریجا دیل ائدینیمی کیشینین آنادیلینین قوْرۇنماسییلا(بۇ دیل عیبرانیجه دیشیندا بیر دیلسه) اوْلاسیدیر. عرب اؤیرتمنلر باشقا دیل ائدینیملریندن اؤنجه آنادیلینین گۆجلنمهسی و آنادیلینده ائییتیمینین اؤنجهلیغینه دستکلمکدهدیر. دیل سوْرۇنۇ اوْنلار اۆچۆن، یهۇدی اؤیرتمنلرله قیاسلاندیغیندا، عئینی زاماندا کیملیک سوْرۇنۇیلا اؤزدشدیر و دیللرین تانیمی اکینجسهل کیملیغین وار اوْلماسیلا ائشدیردیر.
اؤته یاندان، گرهک یهۇدی اؤیرتمنلر گرهکسه ده عرب اؤیرتمنلر گؤچمن دیللرینین قوْرۇنماسینین اؤنهمینه ایشارت ائتمکدهدیر.
تۆرکجه- فارسجا سؤزلۆک:
الف
اۇلۇسال(Ulusal)= ملی
اۇلاشیم(Ulaşım)= حمل و نقل
ایرماق(Irmaq)= نهر
اسکی(Eski)= قدیمی
اریشیم(Erişim)= دسترسی
آدا(Ada)= جزیره
آدای(Aday)= کاندید، نامزد
آیریمچیلیق(Ayrımçılıq)= تبعیض
آیریلیقچی(Ayrılıqçı)= جداییطلب
ایومه(İvmə)= شتاب، سرعت
آیریجالیق(Ayrıcalıq)= امتیاز
آیریشما(Ayrışma)= جدایی، انحلال
ائوریلمک(Évrilmək)= تکامل یافتن
آراج(Arac)= ابزار، واسط
آراشدیرما(Araşdırma)= تحقیق
ایلهتیشیم(İletişim)=ارتباط
اکینج(Ekinc)= فرهنگ
ائشیت(Eşit)= برابر
اۇیارلار(Uyarlar)= سازگار می کند
اوْی(Oy)= رای
ائشگۆدۆم (Éşgüdüm)= هماهنگ
ائتگیلهشیم(Étgiləşim)= تعامل
ائتگن(Étgən)=فاکتور
ایچهریک(İçerik)= محتوی
اؤنملی(Önemli)= مهم
اوْلۇملۇ(Olumlu)= مثبت
اوْلۇمسۇز(Olumsuz)= منفی
ائییتیم(Éyitim)= آموزش
آماج(Amac)= هدف
ائییتیمسهل(Éyitimsel)= تربیتی
اوْخۇل(Oxul)= مدرسه
اؤنلم(Önlem)= تدبیر
اۇلۇس(Ulus)= ملت
ایلیشگی(İlişgi)= مناسبت، علاقه
آنامالچی(Anamalçı)= کاپیتالیست
انگللهمک(Engellemek)=جلوگیری کردن
آنامال(Anamal)= سرمایه
اسنکلیک(Esneklik)= انعطاف پذیری
آنایاسا(Anayasa)= قانون اساسی
اؤنقوْشۇل(Önqoşul)= پیششرط
اؤنیارقی(Önyarqı)= پیشداوری
ایلیشگین(İlişgin)= عاید، مرتبط
ایلگیلی(İlgili)=مرتبط
آغ(Ağ)= شبکه
اؤنجل(Öncel)= قبلی، پیشین
ارگنلیک(Ergenlik)= بلوغ
اۆزگۆسهل(Üzgüsel)= دراماتیک
آلابیلیرلیک(Alabilirlik)= کاپاسیته، ظرفیت
اوْنای(Onay)= تصدیق
ائگهمن(Égemən)= حاکم
ائگهمنلیک(Égemənlik)= حاکمیت
اؤرنک(Örnek)= مثال
اؤرتۆشمک(Örtüşmek)=منطبق بر هم
ائورنسهل(Évrensel)= جهانی
آیرینتی(Ayrıntı)= جزئیات
آبارتماق(Abartmaq)= مبالغه کردن
ایگید(İgid)= قهرمان
اۆرۆن(Ürün)= محصول
اوْنارماق(Onarmaq)= ترمیم کردن، تعمیر کردن
اؤیکۆ(Öykü)= حکایه
اؤومه(Övmə)= ستایش، وصف
اوْران(Oran)= میزان
اوْرمان(Orman)=جنگل
ایلکه(İlke)= پرنسیب
ایلکهل(İlkel)= ابتدائی
ایزلهنیم(İzlenim)= تصور
ائیلم(Éylem)=کنش
ائتگین(Étgin)= فعال
اۆیه(Üye)= عضو
اهک(Ek)=اضافی
ائدیلگین(Édilgin)= غیرفعال
اینسانبیلیمچی(İnsanbilimçi)= انسانشناس
ایشلوسهل(İşlevsel)= تابعی
آیلیق(Aylıq)= ماهانه، حقوق
اؤندر(Öndər)= رهبر
آیدین(Aydın)= روشنفکر
آلت قۇرۇل(Alt qurul)= کمیته
اۆستلنمک(Üstlenmek)= بر عهده گرفتن
ائشزامانلی(Éşzamanlı)= همزمان
اسینلنمک(Esinlenmek)= الهام گرفتن
ائشدیر(Éşdeyer)= معادل،هم ارز
ائیلمچی(Éylemçi)= فعال،اکتیویست
ائلشدیرل(Éléşdirel)= منتقدانه
آچی(Açı)= زاویه
آچیقجا(Açıqca)= آشکارا
اۇلۇسلارآراسی(Uluslararası)= بینالمللی
اؤزندیرمک(Özendirmek)= تشویق کردن
اؤزنه(Özne)= سوژه، فاعل
اؤزرک(Özerk)= خودمختار
اۆرهتمهک(Üretmek)= تولید کردن
اۇیرۇق(Uyruq)= تابعیت شهروندی
آسی(Ası)= بنر
اوْیسا(Oysa)= در حالیکه
اوْلای(Olay)= حادثه
اؤلچۆت(Ölçüt)= معیار
اۇزامبیلیم(Uzambilim)=هندسه
اۇزایبیلیمی(Uzaybilimi)=کیهان شناسی
اۇزمان(Uzman)= متخصص
اۇزبیلیم(Uzbilim)= ریاضی
آختارماق(Axtarmaq)= انتقال دادن
اوْنۇر(Onur)= حیثیت
ائتمن(Étmeən)= فاکتور
ائییتیمچی(Éyitimçi)= پداگوگ، مربی كودک، متخصص تعليم و تربيت
اکلملنمه(Eklemlenme)= افزودن
ایردهلمک(İrdelemek)= بررسی نمودن
اؤز سایقی(Öz sayqı)= عزت نفس
ایلکاؤیرتیم(ilköyretim)= ابتدائی
اوْرتااؤیرتیم(Ortaöyretim)= دبیرستان
ائییلیم(Éyilim)= گرایش
اؤیرتمن(Öyretmen)= معلم
اؤیرتیم(Öyretim)= تدریس، تعلیم
آییرد(Ayırd)= تمیز دادن
اؤزدش(Özdeş)= یکسان، عینا
اؤزدشلشمک(Özdeşleşmek)= یکسانسازی
اوْلاسی(Olası)= ممکن، محتمل
اؤزلم(Özlem)= حسرت
اؤزهل(Özel)= خاص
ایزلم(İzlem)= استراتژی
اؤزهللیکله(Özellikle)= به خصوص
اۇلۇشۇم(Oluşum)= شکل گیری
ایلهتی(İleti)= پیغام
اوْلاناق(Olanaq)= امکان
ایلیشگینلیک(İlişginlik)= عایدات
اؤنهری(Öneri)= پیشنهاد
اۇزلاشی(Uzlaşı)= اجماع
اؤنگؤرمک(öngörmek)= پیشبینی کردن
ائدینیم(Édinim)= اکتساب
اۆلکۆ(Ülkü)= ایدهآل
اۇیقار(Uyqar)= مدنی
اۇدقۇ(Udqu)= پیروزی
آیریم(Ayrım)= فرق
اۇلام(Ulam)= کاتگوری، طبقهبندی
ائییتمسهل(Éyitimsel)= پداگوژیک
آشیری(Aşırı)= افراطی
اؤزگۆر(Özgür)= آزاد
ارته(Erte)= بعدی
اؤزگۆون(Özgüven)= اعتماد به نفس
اک(Ek)= علاوه، ضمیمه
اؤزهتلهمک(Özétlemek)= خلاصه کردن
اۇزلۇق(Uzluq)= هنر
آدلیم(Adlım)= مشهور
اۆستۆنلۆک(Üstünlük)= برتری
اۇیۇشمازلیق(Uyuşmazlıq)= عدم تطابق
اۇیۇم(Uyum)= هارمونی
آلقی(Alqı)= ادراک
اوْداق(Odaq)= کانون
ایچسهللشدیریلمهک(İçsélleşdirilmek)= درونیسازی کردن
اؤیرتی(Öyreti)= دکترین، تز
اۇیقۇن(Uyqun)= مناسب
اۇلاشماق(Ulaşmaq)= رسیدن به
اۇیقۇلاما(Uyqulama)= تطبیق،پراتیک
اۇیقۇلامالی(Uyqulamalı)= عملی
اینانج(İnanc)= باور
آزینلیق(Azınlıq)= اقلیت
ارتهلهمک(Ertelemek)= به تاخیر انداختن
آیاقلانما(Ayaqlanma)= عصیان،شورش، قیام
اؤزگۆن(Özgün)= اورجینال
ب
بۇلقۇ(Bulqu)= یافته
باشاری(Başarı)=موفقیت
باشاریلی(Başarılı)=موفق
باغلانتی(Bağlantı)= پیوند
بیریم(Birim)= واحد
بیرلشمیش میللتلر(Birleşmiş milletler)=سازمان ملل متحد
بۆتۆنجۆل(Bütüncül)= توتالیتر
بیریکیم(Birikim)= انباشت
باتی(Batı)= غرب
بوْللۇق(Bolluq)= رفاه
بنزشدیرمه(Benzeşdirme)= آسیمیلاسیون
بیچیم(Biçim)= فرم، شکل
باغلاج(Bağlac)= رابط
بهللک(Bellek)= حافظه
بیلیم(Bilim)= علم،دانش
بیلیمسهل(Bilimsel)= علمی
باغنازلیق(Bağnazlıq)= تعصب
باغداشیق(Bağdaşıq)= هموژن
بیلگی(Bilgi)=معلومات
بیلیمیۇردۇ(Bilimyurdu)= دانشگاه
بۇیرۇق(Buyruq)= فرمان
باغداشیقلاشما(Bağdaşıqlaşma)= هموژن سازی
باغیملی(Bağımlı)= وابسته
بیرئیسل(Biréysəl)= فردی
بلگه(Belge)= سند
باسقین(Basqın)= غالب
باخیش آچیسی(Baxış açısı)=زاویه دید
بیلیشسهل(Bilişsel)= شناختی
بیلینج(Bilinc)= آگاهی
بوْیداش(Boydaş)= همسن
باریناق(Barınaq)= سرپناه
باسیم(Basım)= چاپ
بیریجیک(Biricik)= تک،یگانه
باشکند(Başkend)= پایتخت
بلیرگین(Belirgin)= بارز
بیلرلنمهک(Belirlenmek)= مشخص شدن، تعیین شدن
بیلهشن(Bileşen)= کامپوننت، جزء
بؤلگهسل(Bölgesel)= منطقهای
پ
پیتیک(Pitik)= کتاب
پراتیک(Pratik)= عملی
ت
تاریم(Tarım)= کشاورزی
تهمهل(Temel)= اساس
توْپلۇمچۇ(Toplumçu) =سوسیالیست
توْپلۇمبیلیمچی(Toplumbilimçi)= جامعه شناس
تئزگن(Tézgen)= کاتالیزور
توْپلۇچالیشیم(Topluçalışım)= سمینار
تیکهل(Tikel)= قسمی
تک ارکلیک(Tek erklik)= مونارشی
توْپلۇمبیلیمسهل(Toplumbilimsel)= جامعهشناختی
توْپلۇمسال(Toplumsal)= اجتماعی
توْپلۇلۇق(Topluluq)= جمعیت
تۆزۆک(Tüzük)= نظامنامه
تؤرپۆلهمک(Törpülemek)= سوهان زدن
تاسارلاماق(Tasarlamaq)= طراحی کردن
تئریملر دیزگهسی(Térimlər dizgesi)= تئرمینولوژی
تاساری(Tasarı)= طرح، پروژه
توْپلاناق(Toplanaq)= کمپ
توْپلانتی(Toplantı)=نشست
تانیق(Tanıq)= شاهد
تۇغرالی(Turğalı)= رسمی
تکال(Tekel)=انحصار
تاویر(Tavır)= رفتار،وضعیت
تۆرهمک(Türemek)= مشتق شدن
ج
جایدیریجی(Caydırıcı)= بازدارنده
چ
چاغ(Çağ)=عصر
چاغداش(Çağdaş)= معاصر
چئشید(Çéşid)= نوع
چالیشیم(Çalışım)= کمپین
چئشیدلیلیک(Çéşidlilik)= تنوع
چارپیدماق(Çarpıdmaq)= تحریف کردن
چئوره(Çévre)=محیط
چئلیشگی(Çélişgi)= متضاد
د
دایانیشما(Dayanışma)= اتحاد
دیرهنیش(Direniş)=مقاوت
دیلبیلمسهل(Dilbilimsel)= زبان شناختی
دۇیارلیلیق(Duyarlılıq)= حساسیت
دارتیشماق(Dartışmaq)= بحث کردن
دۇراق(Duraq)= ایستگاه
دؤنۆشۆم(Dönüşüm)= دگرگونی، تحول
دئنهتیم(Dénetim)= کنترل
دئنهییم(Déneyim)= تجربه
دئنهمهک(Dénemek)= آزمایش کردن
دئوریم(Dévrim)= انقلاب
دایاتماق(Dayatmaq)= پافشاری کردن
دوْغال(Doğal)= طبیعی
دیلبیگلیسی(Dilbilgisi)= دستورزبان
دۆشرگه(Düşerge)= سایت
داغارجیق(Dağarcıq)= انبان
دوْناتیم(Donatım)= تجهیز
دئییشکن(Deyişken)= متغیر
دین ارکی(Din erki)=دینسالاری
دۆزئی(Düzéy)= سطح
دنگه(Denge)= تعادل
دئوینگن(Dévingen)= دینامیک
دۇیۇرماق(Duyurmaq)= اعلان کردن
دیش(Dış)= بیرون
درنک(Dernek)= انجمن
دوْلایسیلا(Dolayısıyla)= بنابراین
دوْلایلی(Dolaylı)= غیرمستقیم
دوْلایسیز(Dolaysız)= مستقیم
دانیشمانلیق(Danışmanlıq)= مشاوره
ز
زوْرۇنلۇ(Zorunlu)= اجباری
س
سؤزلشمه(Sözleşme)= قرارداد
سوْمۇت(Somut)= ناملموس
سۆرهکلی(Sürekli)= مداوم
سۆره(Süre)=مدت
سۆرگۆن(Sürgün)= تبعید
ساوۇنماق(Savunmaq)= مدافعه نمودن
ساپلانتی(Saplantı)= فکر ثابت
سئچیم(Séçim)= انتخاب
ساوۇنمالی(Savunmalı)= دفاعی
سیخمان(Sıxman)= سپتامبر
سایقینلیق(Sayqınlıq)= اعتبار
ساییملاما(Sayımlama)= آمار
سئچهنک(Séçenek)= آلترناتیو
سۇچ(Suç)= جرم، گناه
سایقینلی(Sayqınlıq)= با پرستیژ
سیخی دۆزهن(Sıxı düzen)= دیسیپلین
سوْرۇن(Sorun)= مسئله، مشکل
سوْوخا(Sovxa)= میراث
سۆرهج(Sürec)= پروسه
سیرالانیم(Sıralanım)= هیرارشی
سوْرۇملۇ(Sorumlu)= مسئول
سوْنۇج(Sonuc)= نتیجه
سینیر(Sınır)= مرز
سیمگه(Simge)= سمبل
ساو(Sav)= ادعا
ساپتاما(Saptama)= تثبیت
سیناق(Sınaq)= امتحان
سؤیلم(Söylem)= گفتمان
سؤمۆرگه(Sömürge)= مستمعره
سؤمۆرۆ(Sömürü)= استثمار
سئچگینچی(Séçginçi)= نخبهگرا
ط
تۆر (Tür)= نوع
ق
قوْشۇل(Qoşul)=شرط
قارشیدلیق(Qarşıdlıq)= ضدیت
قییی(Qıyı)= ساحل
قوْنۇ(Qonu)= موضوع
قاورام(Qavram)= مفهوم
قوْشۇت(Qoşut)= پارالل
قالخینما(Qalxınma)= توسعه
قۇتسال(Qutsal) = مقدس
قیرآچان(Qıraçan)= آوریل
قۇزئی(Quzéy)= شمال
قامۇاوْیۇ(Qamuoyu)= افکار عمومی
قاتقی(Qatqı)= مشارکت
قیلاوۇز(Qılavuz)= راهنما
قۇرامسال(Quramsal)= تئوریک
قیریلقان(Qırılqan)= شکننده
قۇرغۇلاماق(Qurğulamaq)= طراحی کردن
قیتا(Qıta)= قاره
قاتمانلاشدیرماق(Qatmanlaşdırmaq)= افزودن
قوْنۇم(Qonum)= موقعیت
قوْرۇماق(Qorumaq)= محافظت نمودن
قیسیتلی(Qısıtlı)= محدود
قابساملی(Qapsamlı)= جامع
قایناق(Qaynaq)= منبع
قایناشما(Qaynaşma)= ادغام، تلفیق
قانیت(Qanıt)= دلیل
قۇرال(Qural)= قاعده
قۇرۇم(Qurum)= موسسه
ک
کؤکدنچی(Kökdençi)= رادیکال
کسین(Kesin)= قطعی
کز(Kez)= دفعه
کۆرهسل(Küresel)= جهانی،گلوبال
کرال(kral)= پادشاه
کسینتیلی(Kesintili)= ناپیوسته
گ
گهلهنکسهل(Geleneksel)= سنتی
گؤرسهل(Görsel)= بصری
گیریشیم(Girişim)= ابتکار،نوآوری
گؤزلملنمک(Gözlemlenmek)= مشاهده شدن
گۆنجللنمه(Güncellenme)= بروزرسانی
گؤزئتمک(Gözétmek)= نظارت کردن
گؤزگۆ(Gözgü)= آئیینه
گهنهل(Genel)= عمومی
گؤزآردی (Gözardı)= نادیده گرفتن
گرچکدن(Gerçekden)=حقیقتا
گرهچ(Gereç)= مواد
گهنهلگه(Genelge)= بخشنامه
گؤرهجه(Görece)= نسبی
گؤرگۆل(Görgül)= تجربی
گؤسترمهلیک(Göstermelik)= نمایشی
گؤسترگه(Gösterge)= اشارت
گۆندهلیک(Gündelik)= روزمره
گۆونجه(Güvence)= گارانتی
گؤرئو(Görév)= ماموریت
گۆونلیک(Güvenlik)= امنیت
گۆون(Güven)= اعتماد
گؤوشک(Gövşek)= شل
گرهکلیلیک(Gereklilik)=الزام
گرهکسینیم(Gereksinim)= نیاز، ضرورت،احتیاج
گلیشمک(Gelişmek)= توسعه دادن
ن
نسنهل(Nesnel)= آبجکتیو
نیتهلیک(Nitelik)= کیفیت، وصف
نیتهل(Nitel)= کیفی
نیجهل(Nicel)= کمی
قۇشاق(Quşaq)= نسل
قۇشۇل(Quşul)=شرایط
قۇشقۇ(Quşqu)= شبهه
ندن(Neden)= سبب، علت
و
وطنداش(Vetendaş)= شهروند
وئری(Véri)= اطلاعات
والی(Vali)= استاندار
وئریملی(Vérimli)= مثمرثمر
وارسیل(Varsıl)= دارا
وئرگی(Vérgi)= مالیات
وارساییم(Varsayım)= فرضیه
ه
هؤرگۆت(Hörgüt)= تشکیلات
ی
یۆکۆملۆ(Yükümlü)= مکلف
یاساق(Yasaq)= ممنوع
یۆکسکاؤیرنیم(Yükseköyrenim)= آموزش عالی
یاسال(Yasal)= قانونی
یاسا(Yasa)= قانون
یؤن(Yön)= جهت
یؤنهتیم(Yönetim)= مدیریت، اداره
یؤنتم(Yöntem)=روش
یؤنتمبیلیمی(Yöntembilimi)= روششناسی، متدولوژی
یؤنهتیمسهل(Yönetimsel)= اداری
یانید(Yanıd)= جواب
یاپی(Yapı)= ساختار
یئرهل(Yérel)= محلی
یئرلی(Yérli)= محلی
یایقین(Yayqın)= رایج
یاشامسال(Yaşamsal)= حیاتی
یاساما(Yasama)= قانونگذاری
یاتیشدیرماق(Yatışdırmaq)= راضی نمودن، ساکن کردن
یاتیریم(Yatırım)سرمایهگذاری
آشاما(Aşama)= مرحله
یازقی(Yazqı)= سرنوشت
یاخلاشیق(Yaxlaşıq)= تقریبا
یئددیجه(Yéddicd)= هفته
یئرکیپ(Yérkip)= نقشه
یاردیم(Yardım)= کمک
یئتهنک(Yétdndk)= خلاقیت، توانایی
یئترلی(Yétdrli)= کافی
یۇردداشلیق(Yurddaşlıq)= شهروند
یئتگین(Yétgin)= مکمل، کامل
یوْزلاشما(Yozlaşma)= انحطاط
یئتگی(Yétgi)= اختیارات
یاد(Yad)= خارجی
یوْخسۇن(Yoxsun)= محروم
یۆرۆتۆلمک(Yürütülmek)= به اجراء گذاشتن
یۆرۆتمه(Yürütme)= قوه مجریه
یۆجهلتمک(Yüceltmek)= تقدسزائی کردن
یالین(Yalın)= ساده
یازاناق(Yazanaq)= گزارش
یاپیبیلیمسهل(Yapıbilimsel)= مورفولوژی
یئنیلمه(Yénileme)= ترمیم، بازسازی
یئنیلگی(Yénilgi)= مغلوبیت
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر