بر اساس تحقیقات متعدد جهانی صورت‌گرفته، دو عامل فقر و تبعیض جزء مهمترین عوامل عدم دسترسی دانش‌آموزان به خدمات آموزشی برابر می‌باشد، در عین حال بافت خانواده(سطح تحصیل، طبقه اجتماعی و ...) یکی از مهمترین و اساسی‌ترین عوامل موفقیت دانش‌آموز در مدرسه بیان می‌گردد. تحقیقات حاکی از آن هست که وجود یا عدم وجود عواملی همچون کیفیت آموزش، کادر آموزشی، زیرساختهای جانبی آموزش با کیفیت و ... به تنهائی و به صورت منفرد در موفقیت آموزشی دانش‌آموزان تاثیر چندانی ندارد. مهمترین تاثیر در موفقیت یا عدم موفقیت دانش‌آموزان به کاربرد زبان مادری گروههای اقلیت یا گروههای فرودست در مدلهای آموزشی دو یا چندزبانه را نشان می‌دهد. کودکان در صورتیکه به زیرساختهای آموزشی زبانی که به راحتی می‌توانند خود را با آن ایفا کنند دسترسی داشته باشند با شانس کسب موفقیت تحصیلی بیشتری و در مراحل بعدی آموزش و زندگی مواجه می باشند. از زوایای دید حق کاربرد زبان مادری در سیستم آموزشی، مزایای مدل های آموزش دوزبانه یا چندزبانه، نتایج تحقیقات پداگوژیک در مورد کاربرد زبان مادری و نمونه‌های مشابه موفقیت آمیز دیگر موجود در دنیا(همچون فنلاند، کاتالونیا، باسک، گینه‌ی نو، اریتره، نیجریه، گواتمالا، مالی، بولیوی) همگی نشان از شناخت راه‌های نسبتا یکسان جهت موفقیت در امر آموزش را به ما یادآوری می کنند. با توجه به سخنان ذکر شده ما چه راه‌کارهای را می باید در پیش بگیریم؟
- ان‌جی‌اوها، انجمن‌های فرهنگی و سیاسی، انجمن صنفی معلمان، پداگوگ‌ها، خانواده‌هائی که به سبب عدم آلترناتیو مدل آموزشی بجای آموزش به زبان مادری خود ملزم به یادگیری زبان رسمی گشته‌اند و هر شخص و گروهی که بر تکثرگرائی، اهمیت آموزش به زبان مادری و چندزبانه‌گی در امر آموزش باور داشته و می تواند در مجادله زبانی سخنی برای گفتن داشته باشد می باید با تولید محتوا به آگاهی گروههای مغلوب و فرودست از حقوق زبانیشان یاری رساند.
- بهره‌مندی از نتایج مدل های آموزشی در کشورهائی که با موفقیت توانسته‌اند با تفاوتهای زبانی مواجهه نمایند، در عین حال الگوبرداری از کشورهائی که جهت تحقق آموزش به زبان مادری دارای حمایت سیستم سیاسی کشور یاد شده نیز نبوده‌اند.
- آگاهی دادن به خانواده‌ها برای حمایت لازم از امر آموزش به زبان مادری کودکانشان و تقسیم وظایف با خانواده‌ها، برای مثال در شروع آغاز تحصیلی در مهر‌ماه می توان اعتراضاتی به مانند بایکوت مدارس فارسی، آموزش زبان مادری در خانه‌ها یا هر خانه‌ی یک مدرسه‌ی زبان تورکی را مد نظر قرار داد.
- محققیتن تورک و یا دیگر محققین سایر ملتهای تحت ستم ملی در ایران می باید همه ساله با شرکت در گردهمائیهای بین‌المللی آموزشی گزارشاتی از وضعیت تحمیل زبان گروه اقلیت حاکم فارسی‌زبان بر ملل فرودست و عدم آموزش به زبان مادری گروههای ائتنیکی محکوم را فراهم آورده و به مجامع بین‌المللی عرضه نمایند، در دیگر سو می‌باید کتب، برشورها، فیلم‌های آموزشی، برنامه‌های رادیوئی و تلویزیونی ... مختلفی با موضوع حق آموزش به زبان مادری برای افزایش آگاهی خانواده‌ها از حقوق زبانیشان تهیه و منتشر گردد. وظیفه‌ی دیگر محققین تورک و کارشناسان ملتهای غیرفارس بررسی نمونه‌های مشابه آموزش چندزبانه در دیگر کشورهای دنیا و ارائه گزارشات سالیانه از نتایج سیستم های آموزشی چندزبانه که بر پایه زبان مادری دانش آموزان شکل گرفته، می باشد.
- افزایش شعور اجتماعی در میان جامعه تورک و دیگر جوامع مغلوب جهت افزایش فشارهای سیاسی بر دولت ایران برای تامین منابع مادی آموزش به زبان مادری گروهای مغلوب و گذر از آموزش تک‌زبانه، ایدئولوژیک و تک‌تیپ‌ساز فعلی به آموزش تکثرگرا، چندزبانه، غیرایدئولوژیک و چندفرهنگی.
حدود ۱.۸ میلیارد انسان به زبانهای محلی، زبانهائی که فاقد سیستم نوشتاری، زبانهای کمتر شناخته شده، زبانهای غیررسمی و ... سخن می‌گویند. این رقم در حدود ۲۲۱ میلیون دانش‌آموز را در برمی‌گیرد، بی‌تردید کاربرد زبان مادری در سیستم آموزشی سبب ایجاد فرصت برابر آموزشی برای تمامی کودکان را فراهم خواهد نمود.
* چهارچوب مقاله فوق از سوی کتی وبلی با توجه به مشاوره‌ی کارول بنسون از دانشگاه ساکس جهت درج در نشریات انستیتوی Insights Education آماده شده است، در ترجمه فارسی جهت درک بهتر موضوع زبانهای ملی و جلب نگرش گروه حاکم فارسی‌زبان به مسئله "آموزش به زبان مادری" در عین حال اشاره به موضوع زبان تورکی، تورک‌ها و دیگر ملل غیرفارس در ایران بعضی از مفاهیم با توجه به چهارچوب متن اصلی افزوده یا کاسته شده است.
