اۇمۇد اۇرمۇلۇ
ائییتیم بیر گۆجدۆر و دیل بۇ گۆجه اریشمهنین هم آراجی هم ده بلیرلهیهنیدیر. آنادیلی تهمهللی ایکیدیللی ائییتیم مۏدللری، اؤیرنجلرین اؤزگۆونلرینی آرتیرماقدا، اۏنلاری داها مۇتلۇ ائتمکده، اؤزلرینی داها قۏلای ایفاده ائدهبیلن، داها قاتیلیمچی، خیال گۆجۆ یۆکسک و یارادیجی اینسانلار اۏلمالارینی ساغلاماقدادیر.
ائشیتسیزلیک، آیریمچیلیق و چاتیشمانین ائتنیسیته، دیل و اکینجله دۏغرۇدان ایلیشگیلی اۏلدۇغۇ بیلینن بیر اۏلقۇدۇر. آیریجا دۆنیادا بیرچۏخ اؤلکهنین چۏخائتنیکلی و چۏخدیللی اۏلدۇغۇ دا بیلینمکدهدیر. بۇ ندنله ائییتیمین نئجه یۆرۆتۆلهجهیی، مۆفرداتین ایچهرییی و اؤیرنمه و اؤیرتیمین دیلییله ایلگیلی شیددتلی دارتیشمالار یاشانماقدادیر. سۏن زامانلاردا ایراندا تۆرکجه آنادیلینده ائییتیمله ایلگیلی یۆرۆتۆلن دارتیشمالاردا دا بۇنۇ آچیقجا گؤرهبیلهریک. باشدا اۏخۇلار اۏلماق اۆزره تۇغرالی قۇرۇملاردا، سؤمۆرگهچینین دیلی(اؤرنهیین هیندیستان باغلامیندا اینگیلیزجهنین قۇللانیمی کیمی) یا دا سئچکینلرین ویا ائگهمن تۏپلۇلۇغۇن دیلی(ایران اؤرنهیینده آزینلیق آنجاق ائگهمن اۏلان فارسجا کیمی) "اؤبۆر"لرین دیللرینی گهنهللیکله باسقی آلتینا آلماقدادیر. تۆرکجهنین و فارسجا دیشیندا بیرچۏخ دیلین ایرانداکی دۇرۇمۇ دا بۇدۇر. اۏیسا ائییتیمه بیرینجی دیلینده(عیئنی زاماندا ائوده اؤیرنیلن دیل ویا آنادیلی ده دئییلهبیلر) باشلایان بیر اۇشاغین اۏخۇلدا باشاریلی اۏلابیلدییی و بۇ اۇشاغین باشقا دیللری داها یاخشی اؤیرنهبیلدییی ساپتانمیشدیر.
بیرینجی دیلی دیشیلانان و یالنیزجا ایکینجی (ویا یاد) بیر دیلده ائییتیم گؤرمهیه زۏرلانان بیر اۇشاغین، اۏخۇل مۆفرداتینی تعقیب ائدهبیلمهسی اۏلدۇقجا زۏردۇر. اۏخۇل دیلی انگلی، اۇشاقلارین اۏخۇلا باشلامامالاری اۆچۆن یئترلی ندن اۏلابیلمکدهدیر. اۏخۇلا باشلاسالار داها بۇ انگل اۇشاقلارین چئشیدلی زۏرلۇقلارلا قارشیلاشمالارینا، سینیف تکراری یاپمالارینا ویا اۏخۇلۇ بیراخمالارینا ندن اۏلماقدادیر. تۇغرالی وئریلره گؤره ایراندا 1392 جی ایلده 39.000 اؤیرنجی اۏخۇلۇ بیراخمیشلاردیر و یالنیز بۇ سایینین 33 مین نفری ایلکاؤیرتیم زامانیندا اۏخۇلۇ ترکائتمیش آنجاق بۇ اؤیرنجیلرین ندن و هانسی بؤلگهلرده داها چۏخ اۏخۇلۇ ترکائتمک اۏلاییینین یاشانماسی حاققیندا بیر بیلگی وئریلمهمیشدیر. همشهری درگیسینین 23 قیرآچان 1392 ده یاییملانان تۇغرالی بیلگیلره گؤره ایراندا 3 میلیۏن اۇشاق ائییتیمدن گئری قالمیشدیر، آنجاق ایلگینج اۏلاراق بۇ ائییتیمدن گئری قالان اؤیرنجیلرین سۏرۇنۇ ایقتیصادی و ... اۏلمادیغی سؤیلنمیش و 37% اؤیرنجیلر ائییتیمین ایلک ایلینده اۏخۇلۇ بیراخمیشلاردیر.
بۇ چالیشما دۆنیا گهنهلینده ائییتیمده آنادیلینین قۇللانیلماسی ویا قۇللانیلماماسی ایله ایلیگیلی قۏنۇلارا ایلیشگین چالیشمالاردان یارارلاناراق یازیلاری ایچهرمکدهدیر. هر نه قدر سؤزۆ ائدیلن چالیشمالار باشقا اؤلکهلر باغلامیندا ساپتالانان سۏرۇنلاری یانسیدسا دا بۇ سۏرۇنلارین یاراتدیغی تۏپلۇمسال، سیاسال، دیلسهل و ائییتیمسهل سۏنۇجلار ایران و تۆرکجه باغلامی اۆچۆن ده کئچرلیدیر. دۏلایسیلا بۇ یازیلار تۆرکجه و تۆرکلر اؤزهلینده، ایرانداکی اۇیقۇلامالارلا قۏشۇت دۆشۆنۆلهبیلر.
ایلگیلی یازیلار:
تۆرکجه-فارسجا سؤزلۆک:
ائییتیم(Eyitim)= آموزش
اریشیم(Ərişim)= دسترسی
آراج(Arac)= ابزار، واسط
تهمهل(Təməl)= اساس
اؤیرنجی(Öyrənci)=دانشجو
اؤزگۆون(Özgüvən)= اعتنماد به نفس
مۇتلۇ(Mutlu)=خوشبخت
یارادیجی(Yaradıcı)=خلاق
ائشیتسیزلیک(Eşitsizlik)=نابرابری
آیریمچیلیق(Ayrımçılıq)= تبعیض
اکینج(Əkinc)= فرهنگ
ایلیشگی(İlişgi)= مناسبت
یۆرۆتۆلمک(Yürütülmək)= به اجراء گذاشتن
ایچهریک(İçərik)= محتوا
اؤیرتیم(Öyrətim)= تدریس، تعلیم
ایلگیلی(İlgili)=مرتبط
دارتیشماق(Dartışmaq)= بحث کردن
اۏخۇل(Oxul)= مدرسه
تۇغرالی(Turğalı)= رسمی
قۇرۇم(Qurum)= موسسه، نهاد
سؤمۆرگهچی(Sömürgəçi)=استعمارگر
سئچگین(Seçgin)=منتخب
ائگهمن(Egemən)= حاکم
تۏپلۇلۇق(Topluluq)= جمعیت
آزینلیق(Azınlıq)= اقلیت
دیش(Dış)= بیرون
اۏیسا(Oysa)= در حالیکه
باشاری(Başarı)=موفقیت
ساپتاما(Saptama)= تثبیت
دیشلاماق(Dışlamaq)=طرد کردن
یاد(Yad)= خارجی
یئترلی(Yetərli)= کافی
ندن(Nədən)= سبب، علت
وئری(Veri)= اطلاعات
ایلکاؤیرتیم(ilköyrətim)= ابتدائی
قیرآچان(Qıraçan)= آوریل
ایلگینج(İlginc)=جذاب
سۏرۇن(Sorun)= مسئله، مشکل
گهنهل(Gənəl)= عمومی
قۏنۇ(Qonu)= موضوع
تۏپلۇمسال(Toplumsal)= اجتماعی
سۏنۇج(Sonuc)= نتیجه
دۏلایسیلا(Dolayısıyla)= بنابراین
اؤزهل(Özəl)= خاص
اۇیقۇلاما(Uyqulama)= تطبیق،پراتیک
قۏشۇت(Qoşut)= پارالل
