۱۳۹۶/۱۲/۱۴

آنادیلینده ائییتیم داها آز خرجلمک دئمکدیر

اۇمۇد اۇرمۇلۇ
باشدا سیاستچیلر اوْلماق اۆزره بیرچوْخ کیشی آنادیلینده ائییتیمین داها چوْخ خرجلمه‌ گره‌کدییینی دۆشۆندۆکلریندن دوْلایی با آنادیلینده ائییتیمه قارشی چیخماقدادیرلار. اوْیسا ائییتیمده آنادیلی قۇللانیلاراق داها چوْخ خرجلنمه‌ اؤنلنمکده‌دیر.
آنادیلینده ائییتیم آلان اؤیرنجیلرین، آنادیلینده ائییتیم آلمایان اؤیرنجیلره گؤره اوْخۇل بیراخما و سینیف تکرار ائتمه اوْرانینین داها دۆشۆک اوْلدۇغۇ گؤزلملنمکده‌دیر. آنادیلی ائییتیمی پروْقراملارییلا ایلگیلی یاپیلان بیر مالییت آنالیزی؛ بۇ طۆر پروْقراملارین قۇرۇلۇم آشاماسیندا بیر میقدار خرجلمه گره‌کدییینی آنجاق بۇ خرجلمه‌لرین سانیلدیغی قدر چوْخ اوْلمادیغینی گؤسترمکده‌دیر. آنادیلینده ائییتیم پروْقراملارینین گلیشدیریلمه‌سی سۆره‌جینده یاپیلاجاق آرتی خرجلمه‌لر بۇنلاردیر:
- یئره‌ل دیللرین و الیفبالارین آکادمیک قۇللانیم اۆچۆن گلیشدیریلمه‌سی،
- درس پیتیکلرینین و گره‌چلرین یازیلماسی، گلیشدیریلمه‌سی و باسیلماسی،
- آنادیلینده ائییتیم پروْقراملاریندا چالیشاجاق اؤیرتمنلر اۆچۆن اؤیرتمن یئتیشدیرمه پروْقراملارینین آچلیماسی،
- ایکینجی دیلین داها یاخشی اؤیرتیله‌بیلمه‌سی اۆچۆن یاپیلاجاق باشقا خرجلمه‌لر.
آنادیلینده ائییتیمه کئچیش، بیر اؤلکه‌ده ائییتیمه آیریلان ایندیکی بۆدجه‌نین اۏرتالاما 4% ویا 5% اۏرانیندا آرتماسی آنلامینا گلمکده‌دیر. بۇنۇنلا بیرلیکده آنادیلینده ائییتیم پروْقراملاریندا چالیشان اؤیرتمنلر اۆچۆن یاپیلان آرتی خرجلمه‌لر زامانلا آزالیر. اؤیرتمن یئتیشدیرمه پروْقرامی بیر کز تاسارلانیب دئنه‌ندیکدن سوْنرا گه‌نه‌ل سیستم ایچه‌ریسینه داخیل ائدیلیر. بنزر بیچیمده، درس پیتیکلری و باشقا گره‌چلر اۆچۆن یاپیلان خرجلمه‌لر ده زامانلا گه‌نه‌ل سیستمین پارچاسی حالینه گلیر. پیتیک و گره‌چلر بیر کز حاضیرلاندیقدان سوْنرا باشقا بیرچوْخ پیتیک و گره‌چ کیمی ساده‌جه گۆنجللنمه‌لری و یئنیدن باسیلمالاری گره‌کیر. اؤته یاندان، آنادیلینده ائییتیم پروْقراملاری سینیف تکرار ائتمه و اوْخۇل بیراخما اوْرانلارینی دۆشۆردۆیۆندن بۇنلار اۆچۆن یاپیلان خرجلمه‌لردن بیریکتیرمه‌میزی ساغلار. سینیف تکراری و اۏخۇل ترکی ندنیله ائییتیمی کسینتییه اۇغرایان اؤیرنجی ساییسینین آزالماسی بۇ اؤیرنجیلرین تکرار ته‌مه‌ل ائییتیمدن کئچیریلمه‌سی اۆچۆن خرجلنن زامانین و یاپیلان خرجین آزالماسی دئمکدیر. قالدی کی اؤیرنجینین ائیتییمه اریشیمینین آرتماسی داها نیته‌لیکلی ایشلرده و داها یاخشی پۇللارلا چالیشماسی آنلامینا گلر. بۇ اؤلکه‌نین لیه‌ینه بیر یاتیریمدیر.
گۇاتمالا و سنگالدا یئر‌‌ه‌ل دیللره درس پیتیکلرینین باسیمی اۆچۆن یاپیلان خرجلمه‌لر چوْخ اوْلابیلر فقط ساولاندیغی کیمی ده چوْخ دئییلدیر. گۇاتمالادا ائییتیم بۆدجه‌سینین ساده‌جه یۆزده 0.13’ۆ درس پیتیکلرینه آیریلماقدادیر. اوْیسا گۇاتمالادا اۇیقۇلانان آنادیلینده ائییتیم پروْقرامی سایه‌سینده سینیف تکراری و اوْخۇل ترکینین آزالماسی ندنیله یاپیلان بیریکیم ایللیک یاخلاشیق 5.6 میلیوْن دوْلاردیر. بۇ دۇرۇمدا، بۇ بیریکیم درس پیتیکلرینین باسیمی اۆچۆن خرجلنه‌بیلر.
سیاسی اؤنه‌ریلر
- حؤکۇمتلر و ماددی قایناق قۇرۇلۇشلاری آنادیلینده ائییتیم اۆچۆن داها چوْخ قایناق آییرمالیدیر. بۆتۆن ائییتیم سیستملرینین هرکس اۆچۆن ائییتیم آماجلارینا اۇلاشابیلمه‌لری اۆچۆن، اسنک و یاخشی آماجلانمیش بیر اؤیرتمن یئتیشدیرمه، گلیشدیرمه و ایشه آلما پلانینا یاتیریم یاپمالاری گره‌کیر.
- حؤکۇمتلر آنادیلینده ائییتیم پروْقراملارینا اۇزۇن سۆره‌لی دستک وئرمه‌لیدیر؛ چۆنکۆ بۇ پروْقراملارین ساغلایاجاغی یارار و بۇ پروْقراملارین اۇیقۇلانماسیلا یاپیلاجاق آز بیریکیملر آنجاق بلیرلی بیر سۆره کئچدیکدن سوْنرا گؤرۆلمه‌یه باشلانیر. بۇ ندنله، آنادیلینده ائییتیم پروْقراملاری گؤره‌جه ایستیقرارلی سیاسال اۏرتاملادا داها باشاریلی اوْلۇر. ‌
هلن پینک
اۇشاقلاری قۇرتارین، بیرلشیک کراللیق، اؤزه‌تله‌ین کاتلین هیۇگ
www.adeanet.org/biennial-2006/ doc/document/B3_1_MTBLE_en.pdf (Chapter 8)     
تۆرکجه-فارسجا سؤزلۆک:
ائییتیم(Eyitim)= آموزش
آنادیلی(Anadili)=زبان مادری
گره‌کمک(Gerekmek)=لازم شدن، احتیاج داشتن 
اوْیسا(Oysa)= در حالیکه
اؤنلمک(Önlemek)=جلوگیری
اؤیرنجی(Öyrenci)=دانشجو، دانش‌آموز
اوْخۇل(Oxul)= مدرسه
اوْران(Oran)= میزان
گؤزلملنمک(Gözlemlenmek)= مشاهده شدن
ایلگیلی(İlgili)=مرتبط
آشاما(Aşama)= مرحله
سانماق(Sanmaq)=فرض کردن، تصور کردن
گلیشمک(Gelişmek)= توسعه
سۆره‌ج(Sürec)= پروسه
یئره‌ل(Yerel)= محلی
پیتیک(Pitik)= کتاب
گره‌چ(Gereç)= تجیهزات
باسیم(Basım)=نشر
اؤیرتمن(Öyretmen)= معلم
اؤلکه(Ölke)=کشور، سرزمین
اۏرتالاما(Ortalama)=به طور متوسط
کز(Kez)= دفعه
تاسارلاماق(Tasarlamaq)= طراحی کردن
دئنه‌مه(Deneme)= آزمایش
گه‌نه‌ل(Genel)= عمومی
گۆنجللنمه(Güncellenme)= بروزرسانی
بیریکیم(Birikim)= انباشت
کسینتیلی(Kesintili)= ناپیوسته
اریشیم(Erişim)= دسترسی
نیته‌لیک(Nitelik)= کیفیت
یاتیریم(Yatırım)سرمایه‌گذاری
ساو(Sav)= ادعا
یاخلاشیق(Yaxlaşıq)= تقریبا
اؤنه‌ری(Öneri)= پیشنهاد
قایناق(Qaynaq)= منبع
قۇرۇلۇش(Quruluş)= بنیاد
آماج(Amac)= هدف
اۇلاشماق(Ulaşmaq)= رسیدن به
اسنکلیک(Esneklik)= انعطاف پذیری
سۆره(Süre)=مدت
یارار(Yarar)=سود، منفعت
گؤره‌جه(Görece)= نسبی
سیاسیال(Siyasal)=سیاسی
باشاریلی(Başarılı)=موفق

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر