اۇمۇد اۇرمۇلۇ
ائلشدیرل ائییتیمبیلیمی یاناشماسینی مینمسهین آکادمیسین و اؤیرتمنلر، اؤیرنجیلرین ائلشدیریل دۆشۆنهبیلن یۇردداشلار اوْلاراق یئتیشدیریلمهسی قوْنۇسۇندا ائییتیمین اؤنملی بیر ائتگن گؤرئوی گؤرهبیلهجهیینی دۆشۆنۆرلر. بۇ آنلاییشا گؤره توْپلۇمسال دؤنۆشۆملر سینیفدا باشلار و اؤیرنجیلرین گئتدییی هر یئره، عایلهیه، چئورهیه، دوْلایسیلا بۆتۆن توْپلۇما یاییلابیلر. بیر باشقا دئییشله، سینیفلار ائگهمن قرۇپلارین چیخارلارینین ساغلاما آلیندیغی یئرلر اوْلابیلهجهیی کیمی عدالتسیز توْپلۇمسال یاپیلار، آیریمچیلیقلاری و ائشیدسیزلیکلری ایردهلهین و دؤنۆشدۆرمهیه چالیشان آلانلار دا اوْلابیلر. بۇ آلانین نئجه بیچیملهنهجهیی اؤنملی اؤلچۆده اؤیرتمنلرین اۆستلندیکلری روْللارلا ایلیشگیلیدیر. بۇ روْللار ایسه داها چوْخ اؤیرتمن یئتیشدیرمه سۆرهجلرینه گؤره بیچیملهنیر.
اؤیرتمن یئتیشدیرمه، اؤلکهدن اؤلکهیه، بؤلگهدن بؤلگهیه، حتی اکینجدن اکینجه فرقلیلیک گؤسترن، چئشیدلی ایقتیدار مۆجادیلهلرینین سۆرهکلی اوْلاراق آچیقجا حیسائدیلدییی بیر آلاندیر. اؤیرتمن یئتیشدیرمه سۆرهجلرینی دئنتهلهیهبیلن ایقتیدارلار ائییتیمین باشقا آلانلارینی دا قوْلایجا دئنتلهمکدهدیرلر. دوْلایسیلا ایقتیدار مۆجادیلهلری اؤیرتمن یئتیشدیرمه سۆرهجلرینین هر آشاماسیندا اؤزلرینی حیسائتدیررلر. بۇ مۆجادیلهلر سوْنۇجۇ کیمی یئرلرده اکینجسهل و دیلسهل چئشیدلیلییه تهمهل آلان بیر ائییتیمی سۆردۆرهجک اؤیرتمنلر یئتیشدیریلیرکن، کیمی یئرلرده ایسه چئشیدلیلیک بۆتۆنلۆکله گؤز آردی ائدیلهرک اؤیرنجیلری تکتیپ سایان بیر ائییتیم سیستمی اوْلۇشدۇرماق اۆزره اؤیرتمن یئتیشدیریلر(ایراندا اؤیرتمن یئتیشدیرمک کیمی). اؤیرتمن آدایلارینین آلدیقلاری ائییتیمین تۆرۆ، توْپلۇمسال ایلیشگیلری و چئشیدلی ایقتیدار مئکانیزمالارینی دوْغرۇدان ائتگیلر. ایران، چوْخدیللی و چوْخاکینجلی بیر اؤلکه اوْلماسینا باخمایاراق اؤیرتمن یئتیشدیرمه قۇرۇملاری، اؤیرتمن آدایلارینی تکدیللی و تکاکینجلی بیر چالیشما اوْرتامینا حاضیرلاماقدادیر. بۇنۇن سوْنۇجۇ اوْلاراق اؤیرتمن آدایلاری، دانیشکدهلرینده ماذۇن اوْلۇب گؤرئولرینه باشلادیقلاری زامان بۆیۆک گۆجلۆکلرله قارشی قارشییا قالیرلار. بیرچوْخ اؤیرتمن اؤیرنجیلریله یاشادیغی اهن بۆیۆک سوْرۇن ایلهتیشیمه گئچمکدیر.
اؤته یاندان، اکینجسهل و دیلسهل چئشیدلیلییی تۇغرالی اوْلاراق قبۇل ائدن و ائییتیم پروْقراملارینی بۇنا گؤره دۆزهنلهین اؤلکهلرده بیله اؤیرتمن یئتیشدیرمه اهن دارتیشمالی قوْنۇلارین باشیندا گلمکدهدیر. چۆنکۆ چوْخدیللی و اکینجسهل آچیدان چوْخۇلجۇ بیر ائییتیم آنلاییشی ایله اؤیرتمن یئتیشدیرمک، ائییتیم سۆرهجلرینین بۆتۆن بیلهشنلرینین سۆرهکلی گؤزدن کئچیریلمهسی، قۇللانیلان قایناقلارین ائلهشدیرل بیر بیچیمده اله آلینماسینی و تعقیب ائدیلن یؤنتملرین سۆرهکلی سوْرقۇلانماسینی گرهکدیرمکدهدیر. آنجاق بۇ تۆر بیر آنلاییشلا اؤیرتمن یئتیشدیرمه یاپیلدیغیندا، سوْنۇج چوْخۇلجۇ و ائشیدلیکچی توْپلۇمسال ایلیشگیلرین گلیشمهسینه قاتقیدا بۇلۇنابیلر. سوْنۇج اوْلاراق دییهبیلهریک کی، ائییتیم سیاستلری آچیسیندان گرهک تکدیللیلیغی گرهکسه چوْخدیللیلیغی تهمهل آلان سیستملرده ائییتیم پروْقراملارینین دوْغۇردۇغۇ سوْنۇجلار تهمهلده اؤیرتمنلرین اؤزهللیکله، باجاریلاری، ایش بیریکیملری و ائییتیمسهل دوْنانیملاری بلیرلهمکدهدیر. اؤیرتمنلرین، دئییشیمین ائتگین اؤزنهلری اوْلابیلمهلری اۆچۆن وار اوْلان دۇرۇمۇ سوْرۇنساللاشدیرابیلمهلری و بۇ دۇرۇما ائلشدیرل یاناشابیلمهلری گرهکمکدهدیر. آنا آخیم و تکتیپ سیاستلرین تعقیب ائدیلدییی یئرلرده اؤیرتمنلر، ایقتیدار اوْداقلارینین بیلگیسینی اؤیرنجیلره آختاران ائدیلگن تئکنیسیینلر اوْلاراق گؤرئو آلماقدادیرلار. دوْلایسیلا اؤیرتمنلر، آدلیم ائلشدیریل ائیییتمچی پائۇلوْ فریرین تانیملادیغی کیمی بانکاجی ائییتیم موْدللیندهکی صاندیقچیلارا بنزرلر. بۇنا گؤره اؤیرتمنلرین روْلۇ و گؤرئوی سادهجه بیلیگی وئرن بیر قایناق اوْلماقدان عیبارتدیر. اؤیرنجی ائدیلگن دۇرۇمدادیر؛ اؤزۆنه وئریلن بیلگیلری آلیر و ازبرلر. نه اؤیرتمن نه ده اؤیرنجی بیلگییی آراشدیریر، یوْرۇملار و ویا ائلهشدیرر. هرهانسی بیر اوْلای ویا اوْلقۇنۇن ندن و نئجه ائله اوْلدۇغۇنۇ سوْرماز، دیرلندیرمه یوْلۇنا گئتمز. بۇنۇن ترسینه دؤنۆَشدۆرۆجۆ بیر اؤیرتمن ائییتیمی، اؤیرتمن آدایلارینین دۆنیایا، توْپلۇمسال ایلیشگیلره و ایقتیدار سؤیلملرینه ائلشدیرل یاناشابیلمهسینی ساغلار، بئلهلیکله ائییتیم قۇرۇملارینین توْپلۇمسال، سیاست و ایقتیصادی عدالتسیزلیک و ائشیدسیزلیکلرین یئنیدن اۆرهتیلمهسی قوْنۇسۇندا ائلشدیرل داورانار. بۇ تۆردن دؤنۆشدۆرۆجۆ بیر ائییتیمین، اؤیرتمن یئتیشدیرمه پروْقراملارینا نئجه اۇیقۇلانابیلهجهیی بیر پاراگرافدا سؤیلمک اوْلدۇقجا زوْردۇر، آنجاق گینه ده بۇ تۆر پروْقراملارین اوْرتاق نؤقطهلری قوْنۇسۇندا بۇنلار سؤیلهنهبیلر:
- اؤیرتمن آدایلارینین ایچینده یاشادیقلاری اکینجسهل و توْپلۇمسال ایلیشگیلر حاققیندا ائلشدیرل بیر بیچیمده دۆشۆنمهلرینی ساغلاما.
- اؤیرنجیلرین، دۆنیایی و توْپلۇمسال ایلیشگیلری اؤز "سسلریله" آنلاملاندیرابیلمهلری اۆچۆن اۇیقۇن آلتیاپی حاضیرلاما،
- دئموْکراتیک دیرلر چئورهسینده قاتیلیمچی بیر بیچیمده یئر آلاجاق ائشیت بیرئلردن اوْلۇشان بیر توْپلۇم یارادما خیالی قازاندیرما.
بۇ نؤقطهدن حرکتله بۇ چالیشما اؤیرتمن یئتیشدیرمه قوْنۇسۇندا فرقلی آنجاق ایرانلا بنزرلیکلر داشییان اؤلکه دئنهییملرینی اله آلماقدادیر.
1. باسک اؤلکهسینده اؤیرتمن یئتیشدیرمه
ایلکاؤیرتیم اوْخۇللاریندا چالیشان اؤیرتمنلرین بیر اؤیرتمن اوْخۇلۇندان اؤیرتمنلیک دیپلوْما آلماسی، اوْرتااؤیرتمیده چالیشان اؤیرتمنلرین ده بیلیمیۇردۇ دیلپوْماسی و اؤزهل خیدمت- اؤنجهسی درسلری آلماسی گرهکمکدهدیر. باسک دیلینین نوْرماللاشدیریلماسی یاساسی 1982 ایلینده قبۇل ائدیلدیغینده دئولت اوْخۇللاریندا چالیشان اؤیرتمنلرین آنجاق 20% قدر باسکجا دانیشابیلیردی و بۇنلارین چوْخ آزی بۇ دیلده اوْخۇما- یازما بیلیردی. ایندی ایسه باسکجا اؤیرتن ویا باسکجا تهمهللی ائییتیم یاپان اؤیرتمنلرین باسکجا یئترلیلیغی دیپلوْماسینا صاحیب اوْلماسی گؤزلنمکدهدیر. بۇگۆن دئولت اوْخۇللاریندا چالیشان اؤیرتمنلرین 80% قدری یاخشی دۆزئیده باسکجا بیلمکده و باسکجا ائییتیم یاپابیلمک اۆچۆن دیپلوْما ائدینمیش دۇرۇمدادیرلار. آیریجا اؤزهل اوْخۇللاردا چالیشان اؤیرتمنلرین ده یاخلاشیق 63%’ۆ باسکجا ائییتیم یاپابیلهجک سئویهدهدیرلر.
بۇ ساییلار اوْلدۇقجا ائتگیلهییجیدیر و باسکجا ائییتیمین یایقین اوْلدۇغۇنۇ گؤسترمکدهدیر. یاخشی، کیم بۇ باسکجا دانیشان اؤیرتمنلر؟ بعضیلری آنادیللری باسکجا ویا ایسپانیوْلجا اوْلان اؤیرتمن اوْخۇللاریندا ویا بیلیمیۇردلارین ائییتیم دانیشکدهسینده باسکجا تهمهللی ائییتیمدن گئچن یئنی اؤیرتمنلر. یئنی اؤیرتمنلرین همن هامیسی باسکجا یاخشی دۆزئیده یئترلیلییغه صاحیب. آنجاق سوْن دؤنملرده دوْغۇم اوْرانلارینداکی دۆشۆش و بۇنا باغلی اوْلاراق اوْخۇللارداکی اؤیرنجی ساییسینین آزالماسی ایله اسکیسی قدر چوْخ ساییدا یئنی اؤیرتمن یئتیشمهمکدهدیر. دئولت اوْخۇللاریندا چالیشان کادر بۆتۆن اؤیرتمنلره یؤنهلیک باسکجا دیل یئترلیلیغی آنجاق خیدمت- ایچی ائییتیم توْپلۇچالیشیملاری ایله ساغلانماقدادیر. باسک حؤکۇمتی ائییتیم باخانلیغی، باسکجا اؤیرنمک ایستهین ویا اؤیرنمهسی گرهکن اؤیرتمنلر اۆچۆن اک درسلر قوْیماقدا و بۇ درسلره قاتیلان اؤیرتمنلرین درس ساعاتلاری اۆچۆن یدک اؤیرتمنلر گؤرئولندیرمکدهدیر. حتی اؤیرتمنلر اۆچ ایله قدر پۇلسۇز هئچبیر کسینتی اوْلمادان باسکجا درسلرینه قاتیلماق اۆزره ایزین آلابیلمکدهدیر. سوْن 20 ایلده باسکجا اؤیرنمک اۆچۆن یاخلاشیق 23.000 قدر اؤیرتمن بۇ ایزیندن یارارلانمیشدیر. بۇ سینیفلارا قاتیلان اؤیرتمنلرین باسکجا ائییتیم یاپابیلهجک قدر دیل یئترلیلیغینه صاحیب اوْلدۇقلارینی بلگهلهمک اۆچۆن سیناقلارا گیرمهلری گرهکمکدهدیر. ایللردیر بۇ سینیفلارا قاتیلابیلمک اۆچۆن اؤیرتمنلرین آنجاق اؤز چابالارییلا اؤیرندیکلری اوْرتا دۆزئیده بیر باسکجا بیلگیسینه صاحیب اوْلمالاری گرهکمکدهیدی. آرتیق یاپیلان دئییشیکلیکلرله باشلانقیج سئویهسینده اوْلان اؤیرتمنلر ده بۇ سینیفلارا قاتیلابیلمکدهدیر. سوْن زامانلاردا اؤزهل اوْخۇللاردا چالیشان اؤیرتمنلرین ده پۇللۇ ایزین آلاراق بۇ تۆر باسکجا سیینفلارا قاتیلمالارینین اؤنۆ آچیلمیشدیر. اؤزهل اوْخۇللاردا چالیشیب باسکجا سینیفلارینا قاتیلماق ایستهین اؤیرتمنلرین و اوْنلارین یئرینه گؤرئو یاپاجاق یدک اؤیرتمنلرین آیلیقلاری باسک حؤکۇمتی طرفیندن اؤدنمکدهدیر. آیریجا ایندی باسکجا ائییتیم وئرن اؤیرتمنلرین ده بۇ تۆر سینیفلارا قاتیلاراق دیل یئترلیلیکلرینی گۆجلندیرمهلری و دیل ایستانداردلاشدیرما و تئرملر دیزگهسی چالیشمالاریندا یاپیلان یئنیلیکلردن خبردار اوْلابیلمهلری اۆچۆن بۆتۆن و یاری زامانلی سینیفلار وار اوْلماقدادیر. بیر سۆرهدیر آنادیلی باسکجا اوْلان آنجاق ایسپانیوْلجا ائییتیم وئرن اؤیرتمنلر اۆچۆن باسکجا سینیفلار دۆزهنلهمک بیر یایقین اۇیقۇلاما حالینه گلدی. بۇ سینیفلار سایهسینده اؤیرتمنلرین دانیشما دیلی اوْلاراق قۇللاندیقلاری باسکجا اوْخۇر- یازارلیقلارینی دا گلیشدیرمهلری؛ گرهک دیلبیلگیسی بیلگیلرینی گرهکسه ده کلمه داغارجیقلارینی وارسیللاشدیرمالاری آماجلانیردی. باسکجانین ائییتیمده داها چوْخ قۇللانیلماسی داها اؤنجه قۇللانیلدیغی آلانلاردا گئدهرک یایقینلاشدیغینی گؤسترمهسی آچیسیندان اوْلدۇقجا اؤنملیدیر.
آچیقجاسی باسک اؤلکهسینده اؤیرتمنلر اۆچۆن باسکجا اؤیرنمهنین قوْشۇللاری اوْلدقجا اهلوئریشلیدیر. آنجاق گینه ده بعضی اؤیرتمنلر بیرسیرا سیخینتیلار چکهبیلمکدهدیر. اؤرنهیین چوْخۇ عایله، اۇشاقلارینین باسکجا آغیرلیقلی ائییتیم آلمالارینی ایستهمکدهدیرلر. بۇ دۇرۇمدا اؤیرتمنلرین بیر بؤلۆمۆ ایسپانیوْلجا ائییتیم وئرن باشقا اوْخۇللارا گئتمک زوْرۇندا قالماقدادیر. اؤزهللیکله 45 یاش اۆستۆ اؤیرتمنلر دیل اؤیرنمه قوْنۇسۇندا سیخینتی چکدیکلرینی بیلدیرمکده و عایلهلرین ایستهدیکلری بۇ اۇیقۇلامایا داخیل اوْلماماقدادیرلار. بۇ اۆزدن گئچمیشده باسکجا ائییتیم یاپابیلمک اۆچۆن صاحیب اوْلۇنماسی گرهکن دیل یئترلیلیغی قوْنۇسۇندا ایستانداردلار اوْلدۇقجا دۆشۆک تۇتۇلماق زوْرۇندا قالمیشدیر.
خیدمت- ایچی ائییتیم توْپلۇچالیشیملاری سایهسینده بۇگۆن آرتیق هارداسا بۆتۆن اؤیرتمنلر ایکیدیللیدیر. آنجاق ایکینجی دیل باسکجا اوْلان بیرچوْخ دیل یئترلیلیک دیپلوْماسینا صاحیب اوْلسا دا باسکجا ائییتیم یاپمانین زوْر اوْلدۇغۇنۇ دۆشۆنمکدهدیر. بۇنا قوْشۇت اوْلاراق بعضی چالیشمالار، بیرینجی ویا ایکینجی دیلی باسکجا اوْلان اؤیرنجیلره باسکجا تهمهللی ائییتیم وئریلیرکن آکادمیک باشارینین بللی اوْراندا دۆشهبیلهجهیینی گؤسترمکدهدیر.
بۆتۆن اؤیرتمنلرین احتیاج دۇیدۇقلارینا اۇزمانلاردان ائییتیم دانیشمانلیغی آلابیلهجکلری مرکزلر وار اوْلماقدادیر. باسک حؤکۇمتینین ائییتیم باخانلیغی طرفیندن دستکلنن بۇ مرکزلردن توْپلام 18 دنه واردیر. بۆتۆن مرکزلرده بیر دیل پلانلاما ائشگۆدۆمجۆسۆ وار اوْلماقدادیر. ائییتیم باخانلیغی تۆزۆیۆنه گؤره بۇ مرکزلرین آماجلاری، ائییتیم بیلیملری، اؤزهل پروْقراملار، گرهچ و خیدمت- ایچی ائییتیم قوْنۇلاریندا اؤیرتمنلره دانیشمانلیق یاپماق و دیل اؤیرنیم آلانیندا دئنهیلر و آراشدیرمالار یۆرۆتمکدیر. باسک دیلی پلانلاماسی دیشیندا بۇ مرکزلرده دیلسهل و اکینجسهل چئشیدلیلیک، اینگیلیزجه ائییتیمی؛ اؤیرنجیلرین اؤزهل احتیاجلاری و یئنی تئکنوْلوْژیلر کیمی چوْخ قوْنۇدا اۇزمانلاشمیش گؤرئولیلر وار اوْلماقدادیر. بعضی دئولت اوْخۇللاری و اؤزهل اوْخۇللارین ایسه بۇ قوْنۇلارلا ایلگیلی چالیشما یۆرۆتن اؤزهل چالیشانلاری وار اوْلماقدادیر. ایکیدیللی ویا چوْخدیللی پروْقراملاردا اؤیرتمنلیک یاپابیلمک اۆچۆن چوْخدیللیلشدیرمه ائییتیمی، مۆفردات، گرهچ و قایناقلار، آماج دیلین دهیرلندیریلمهسی کیمی آلانلاردا اؤزهل ائییتیم آلمیش اوْلماق گرهکمکدهدیر. باسک اؤلکهسینده بۇ آلانلاردا گرهکلی ائیتیمی وئرمک اۆزره هر ایل یاخلاشیق 200 قدر درس وئریلمکدهدیر. بۇ درسلرین بیر بؤلۆمۆ آشاغیدا وئریلمیشدیر:
اوْخۇلاؤنجهسی:
- قرۇپ چالیشماسی اوْیۇنلاری
- بیر آراج اوْلاراق تئاتر
- اوْخۇلاؤنجهسی ائییتیمده سؤزلۆ ایلهتیشیم
ایلکاؤیرتیم:
اؤیرنمهیی اؤیرنمک و دۆشۆنمهیی اؤیرنمک
- متن آنلاما و اۆرهتمه
- سینیف گؤزلهمی
اوْرتااؤیرتیم:
دیلسهل ایلهتیشیمده یئترلیلیک
دیل اؤیرتیمینده ائییتیمسهل بیر آراج اوْلاراق بلوْقلار
یئنی دیل مۆفرداتی
گهنهل:
دیجیتال تختهلر
ائییتیمسهل بیر آراج اوْلاراق جیپیاس
اوْخۇلدا یئنی تئکنوْلوْژیلر
اؤته یاندان ایکیدیللی ویا چوْخدیللی پروْقراملاردا چالیشان اؤیرتمنلرین اؤزلرینه اؤزهل سوْرۇنلاری دا وار اوْلماقدادیر. باسک اؤلکهسینده فرقلی دیل باجاریلارینا صاحیب قارما قرۇپلارا درس وئرمک زوْرۇندادیرلار. بیرچوْخ آراشدیرمانین دا گؤستردییی کیمی اؤیرتمنلری دیلسهل و اکینجسهل چئشیدلیلیغه حاضیرلاماق آرزۇ ائدیلیر اوْلدۇغۇ قدر ده زوْردۇر. آیریجا اؤیرتمنلر باسکجانین آزینلیق دیلی اوْلماسی دۇرۇمۇ ایله ایلگیلی ده بیرسرا سیخینتیلار یاشاماقدادیرلار. چۆنکۆ بیرچوْخ اؤیرتمنین آنادیلی باسکجا دئییلدیر. آنادیلی باسکجا اوْلانلارسا باسکجانین آکادیمیده قۇللانیلما تاریخی قیسا اوْلدۇغۇ اۆچۆن اوْخۇر- یازارلیقلارینی یئترینجه گلیشدیرهمهمیشلردیر.
اؤته یندان بیرچوْخ آراشدیرماچینین دا دئدیغی کیمی تکدیللی اؤیرتمنلرله قیاسلاندیغیندا یئنی بیر دیل اؤیرنمه سۆرهجیندن گئچمیش اؤیرتمنلر بنزر سۆرهجلردن گئچمکده اوْلان اؤیرنجیلرین احتیاجلارینی چوْخ داها یاخشی بیلمکدهدیرلر. بۇ تۆردن بیر بیلینجه صاحیب اوْلماق ایکیدیللی ویا چوْخدیللی پروْقراملاردا ائییتیم آچیسیندان سوْن درجه اؤنملیدیر.
دوْقتوْر جیسوْن جانز
اۇیقۇلامالی دیلبیلیمچی، ائییتیم آراشدیرما بؤلۆمۆ
باسک اؤلکهسی بیلیمیۇردۇ
بۇ یازی Towards Multilingual Education: Basque Educational Reserach from an International Perspective آدلی پیتیکدن آلینیمشدیر. یازی، تهمهلینده باسک اؤلکهسینده ائییتیمی سیستمینی اهله آلان گئنیش بیر یازیدان بیر بؤلۆم اوْلاراق آلینمیش، بۇ چالیشمانین آماجینا گؤره قیسیتلانمیشدیر.
تۆرکجه- فارسجا سؤزلۆک:
الف
اۇلۇسال(Ulusal)= ملی
اۇلاشیم(Ulaşım)= حمل و نقل
ایرماق(Irmaq)= نهر
اسکی(Eski)= قدیمی
اریشیم(Erişim)= دسترسی
آدا(Ada)= جزیره
آدای(Aday)= کاندید، نامزد
آیریمچیلیق(Ayrımçılıq)= تبعیض
آیریلیقچی(Ayrılıqçı)= جداییطلب
ایومه(İvmə)= شتاب، سرعت
آیریجالیق(Ayrıcalıq)= امتیاز
آیریشما(Ayrışma)= جدایی، انحلال
ائوریلمک(Évrilmək)= تکامل یافتن
آراج(Arac)= ابزار، واسط
آراشدیرما(Araşdırma)= تحقیق
ایلهتیشیم(İletişim)=ارتباط
اکینج(Ekinc)= فرهنگ
ائشیت(Eşit)= برابر
اۇیارلار(Uyarlar)= سازگار می کند
اوْی(Oy)= رای
ائشگۆدۆم (Éşgüdüm)= هماهنگ
ائتگیلهشیم(Étgiləşim)= تعامل
ائتگن(Étgən)=فاکتور
ایچهریک(İçerik)= محتوی
اؤنملی(Önemli)= مهم
اوْلۇملۇ(Olumlu)= مثبت
اوْلۇمسۇز(Olumsuz)= منفی
ائییتیم(Éyitim)= آموزش
آماج(Amac)= هدف
ائییتیمسهل(Éyitimsel)= تربیتی
اوْخۇل(Oxul)= مدرسه
اؤنلم(Önlem)= تدبیر
اۇلۇس(Ulus)= ملت
ایلیشگی(İlişgi)= مناسبت، علاقه
آنامالچی(Anamalçı)= کاپیتالیست
انگللهمک(Engellemek)=جلوگیری کردن
آنامال(Anamal)= سرمایه
اسنکلیک(Esneklik)= انعطاف پذیری
آنایاسا(Anayasa)= قانون اساسی
اؤنقوْشۇل(Önqoşul)= پیششرط
اؤنیارقی(Önyarqı)= پیشداوری
ایلیشگین(İlişgin)= عاید، مرتبط
ایلگیلی(İlgili)=مرتبط
آغ(Ağ)= شبکه
اؤنجل(Öncel)= قبلی، پیشین
ارگنلیک(Ergenlik)= بلوغ
اۆزگۆسهل(Üzgüsel)= دراماتیک
آلابیلیرلیک(Alabilirlik)= کاپاسیته، ظرفیت
اوْنای(Onay)= تصدیق
ائگهمن(Égemən)= حاکم
ائگهمنلیک(Égemənlik)= حاکمیت
اؤرنک(Örnek)= مثال
اؤرتۆشمک(Örtüşmek)=منطبق بر هم
ائورنسهل(Évrensel)= جهانی
آیرینتی(Ayrıntı)= جزئیات
آبارتماق(Abartmaq)= مبالغه کردن
ایگید(İgid)= قهرمان
اۆرۆن(Ürün)= محصول
اوْنارماق(Onarmaq)= ترمیم کردن، تعمیر کردن
اؤیکۆ(Öykü)= حکایه
اؤومه(Övmə)= ستایش، وصف
اوْران(Oran)= میزان
اوْرمان(Orman)=جنگل
ایلکه(İlke)= پرنسیب
ایلکهل(İlkel)= ابتدائی
ایزلهنیم(İzlenim)= تصور
ائیلم(Éylem)=کنش
ائتگین(Étgin)= فعال
اۆیه(Üye)= عضو
اهک(Ek)=اضافی
ائدیلگین(Édilgin)= غیرفعال
اینسانبیلیمچی(İnsanbilimçi)= انسانشناس
ایشلوسهل(İşlevsel)= تابعی
آیلیق(Aylıq)= ماهانه، حقوق
اؤندر(Öndər)= رهبر
آیدین(Aydın)= روشنفکر
آلت قۇرۇل(Alt qurul)= کمیته
اۆستلنمک(Üstlenmek)= بر عهده گرفتن
ائشزامانلی(Éşzamanlı)= همزمان
اسینلنمک(Esinlenmek)= الهام گرفتن
ائشدیر(Éşdeyer)= معادل،هم ارز
ائیلمچی(Éylemçi)= فعال،اکتیویست
ائلشدیرل(Éléşdirel)= منتقدانه
آچی(Açı)= زاویه
آچیقجا(Açıqca)= آشکارا
اۇلۇسلارآراسی(Uluslararası)= بینالمللی
اؤزندیرمک(Özendirmek)= تشویق کردن
اؤزنه(Özne)= سوژه، فاعل
اؤزرک(Özerk)= خودمختار
اۆرهتمهک(Üretmek)= تولید کردن
اۇیرۇق(Uyruq)= تابعیت شهروندی
آسی(Ası)= بنر
اوْیسا(Oysa)= در حالیکه
اوْلای(Olay)= حادثه
اؤلچۆت(Ölçüt)= معیار
اۇزامبیلیم(Uzambilim)=هندسه
اۇزایبیلیمی(Uzaybilimi)=کیهان شناسی
اۇزمان(Uzman)= متخصص
اۇزبیلیم(Uzbilim)= ریاضی
آختارماق(Axtarmaq)= انتقال دادن
اوْنۇر(Onur)= حیثیت
ائتمن(Étmeən)= فاکتور
ائییتیمچی(Éyitimçi)= پداگوگ، مربی كودک، متخصص تعليم و تربيت
اکلملنمه(Eklemlenme)= افزودن
ایردهلمک(İrdelemek)= بررسی نمودن
اؤز سایقی(Öz sayqı)= عزت نفس
ایلکاؤیرتیم(ilköyretim)= ابتدائی
اوْرتااؤیرتیم(Ortaöyretim)= دبیرستان
ائییلیم(Éyilim)= گرایش
اؤیرتمن(Öyretmen)= معلم
اؤیرتیم(Öyretim)= تدریس، تعلیم
آییرد(Ayırd)= تمیز دادن
اؤزدش(Özdeş)= یکسان، عینا
اؤزدشلشمک(Özdeşleşmek)= یکسانسازی
اوْلاسی(Olası)= ممکن، محتمل
اؤزلم(Özlem)= حسرت
اؤزهل(Özel)= خاص
ایزلم(İzlem)= استراتژی
اؤزهللیکله(Özellikle)= به خصوص
اۇلۇشۇم(Oluşum)= شکل گیری
ایلهتی(İleti)= پیغام
اوْلاناق(Olanaq)= امکان
ایلیشگینلیک(İlişginlik)= عایدات
اؤنهری(Öneri)= پیشنهاد
اۇزلاشی(Uzlaşı)= اجماع
اؤنگؤرمک(öngörmek)= پیشبینی کردن
ائدینیم(Édinim)= اکتساب
اۆلکۆ(Ülkü)= ایدهآل
اۇیقار(Uyqar)= مدنی
اۇدقۇ(Udqu)= پیروزی
آیریم(Ayrım)= فرق
اۇلام(Ulam)= کاتگوری، طبقهبندی
ائییتمسهل(Éyitimsel)= پداگوژیک
آشیری(Aşırı)= افراطی
اؤزگۆر(Özgür)= آزاد
ارته(Erte)= بعدی
اؤزگۆون(Özgüven)= اعتماد به نفس
اک(Ek)= علاوه، ضمیمه
اؤزهتلهمک(Özétlemek)= خلاصه کردن
اۇزلۇق(Uzluq)= هنر
آدلیم(Adlım)= مشهور
اۆستۆنلۆک(Üstünlük)= برتری
اۇیۇشمازلیق(Uyuşmazlıq)= عدم تطابق
اۇیۇم(Uyum)= هارمونی
آلقی(Alqı)= ادراک
اوْداق(Odaq)= کانون
ایچسهللشدیریلمهک(İçsélleşdirilmek)= درونیسازی کردن
اؤیرتی(Öyreti)= دکترین، تز
اۇیقۇن(Uyqun)= مناسب
اۇلاشماق(Ulaşmaq)= رسیدن به
اۇیقۇلاما(Uyqulama)= تطبیق،پراتیک
اۇیقۇلامالی(Uyqulamalı)= عملی
اینانج(İnanc)= باور
آزینلیق(Azınlıq)= اقلیت
ارتهلهمک(Ertelemek)= به تاخیر انداختن
آیاقلانما(Ayaqlanma)= عصیان،شورش، قیام
اؤزگۆن(Özgün)= اورجینال
ب
بۇلقۇ(Bulqu)= یافته
باشاری(Başarı)=موفقیت
باشاریلی(Başarılı)=موفق
باغلانتی(Bağlantı)= پیوند
بیریم(Birim)= واحد
بیرلشمیش میللتلر(Birleşmiş milletler)=سازمان ملل متحد
بۆتۆنجۆل(Bütüncül)= توتالیتر
بیریکیم(Birikim)= انباشت
باتی(Batı)= غرب
بوْللۇق(Bolluq)= رفاه
بنزشدیرمه(Benzeşdirme)= آسیمیلاسیون
بیچیم(Biçim)= فرم، شکل
باغلاج(Bağlac)= رابط
بهللک(Bellek)= حافظه
بیلیم(Bilim)= علم،دانش
بیلیمسهل(Bilimsel)= علمی
باغنازلیق(Bağnazlıq)= تعصب
باغداشیق(Bağdaşıq)= هموژن
بیلگی(Bilgi)=معلومات
بیلیمیۇردۇ(Bilimyurdu)= دانشگاه
بۇیرۇق(Buyruq)= فرمان
باغداشیقلاشما(Bağdaşıqlaşma)= هموژن سازی
باغیملی(Bağımlı)= وابسته
بیرئیسل(Biréysəl)= فردی
بلگه(Belge)= سند
باسقین(Basqın)= غالب
باخیش آچیسی(Baxış açısı)=زاویه دید
بیلیشسهل(Bilişsel)= شناختی
بیلینج(Bilinc)= آگاهی
بوْیداش(Boydaş)= همسن
باریناق(Barınaq)= سرپناه
باسیم(Basım)= چاپ
بیریجیک(Biricik)= تک،یگانه
باشکند(Başkend)= پایتخت
بلیرگین(Belirgin)= بارز
بیلرلنمهک(Belirlenmek)= مشخص شدن، تعیین شدن
بیلهشن(Bileşen)= کامپوننت، جزء
بؤلگهسل(Bölgesel)= منطقهای
پ
پیتیک(Pitik)= کتاب
پراتیک(Pratik)= عملی
ت
تاریم(Tarım)= کشاورزی
تهمهل(Temel)= اساس
توْپلۇمچۇ(Toplumçu) =سوسیالیست
توْپلۇمبیلیمچی(Toplumbilimçi)= جامعه شناس
تئزگن(Tézgen)= کاتالیزور
توْپلۇچالیشیم(Topluçalışım)= سمینار
تیکهل(Tikel)= قسمی
تک ارکلیک(Tek erklik)= مونارشی
توْپلۇمبیلیمسهل(Toplumbilimsel)= جامعهشناختی
توْپلۇمسال(Toplumsal)= اجتماعی
توْپلۇلۇق(Topluluq)= جمعیت
تۆزۆک(Tüzük)= نظامنامه
تؤرپۆلهمک(Törpülemek)= سوهان زدن
تاسارلاماق(Tasarlamaq)= طراحی کردن
تئریملر دیزگهسی(Térimlər dizgesi)= تئرمینولوژی
تاساری(Tasarı)= طرح، پروژه
توْپلاناق(Toplanaq)= کمپ
توْپلانتی(Toplantı)=نشست
تانیق(Tanıq)= شاهد
تۇغرالی(Turğalı)= رسمی
تکال(Tekel)=انحصار
تاویر(Tavır)= رفتار،وضعیت
تۆرهمک(Türemek)= مشتق شدن
ج
جایدیریجی(Caydırıcı)= بازدارنده
چ
چاغ(Çağ)=عصر
چاغداش(Çağdaş)= معاصر
چئشید(Çéşid)= نوع
چالیشیم(Çalışım)= کمپین
چئشیدلیلیک(Çéşidlilik)= تنوع
چارپیدماق(Çarpıdmaq)= تحریف کردن
چئوره(Çévre)=محیط
چئلیشگی(Çélişgi)= متضاد
د
دایانیشما(Dayanışma)= اتحاد
دیرهنیش(Direniş)=مقاوت
دیلبیلمسهل(Dilbilimsel)= زبان شناختی
دۇیارلیلیق(Duyarlılıq)= حساسیت
دارتیشماق(Dartışmaq)= بحث کردن
دۇراق(Duraq)= ایستگاه
دؤنۆشۆم(Dönüşüm)= دگرگونی، تحول
دئنهتیم(Dénetim)= کنترل
دئنهییم(Déneyim)= تجربه
دئنهمهک(Dénemek)= آزمایش کردن
دئوریم(Dévrim)= انقلاب
دایاتماق(Dayatmaq)= پافشاری کردن
دوْغال(Doğal)= طبیعی
دیلبیگلیسی(Dilbilgisi)= دستورزبان
دۆشرگه(Düşerge)= سایت
داغارجیق(Dağarcıq)= انبان
دوْناتیم(Donatım)= تجهیز
دئییشکن(Deyişken)= متغیر
دین ارکی(Din erki)=دینسالاری
دۆزئی(Düzéy)= سطح
دنگه(Denge)= تعادل
دئوینگن(Dévingen)= دینامیک
دۇیۇرماق(Duyurmaq)= اعلان کردن
دیش(Dış)= بیرون
درنک(Dernek)= انجمن
دوْلایسیلا(Dolayısıyla)= بنابراین
دوْلایلی(Dolaylı)= غیرمستقیم
دوْلایسیز(Dolaysız)= مستقیم
دانیشمانلیق(Danışmanlıq)= مشاوره
ز
زوْرۇنلۇ(Zorunlu)= اجباری
س
سؤزلشمه(Sözleşme)= قرارداد
سوْمۇت(Somut)= ناملموس
سۆرهکلی(Sürekli)= مداوم
سۆره(Süre)=مدت
سۆرگۆن(Sürgün)= تبعید
ساوۇنماق(Savunmaq)= مدافعه نمودن
ساپلانتی(Saplantı)= فکر ثابت
سئچیم(Séçim)= انتخاب
ساوۇنمالی(Savunmalı)= دفاعی
سیخمان(Sıxman)= سپتامبر
سایقینلیق(Sayqınlıq)= اعتبار
ساییملاما(Sayımlama)= آمار
سئچهنک(Séçenek)= آلترناتیو
سۇچ(Suç)= جرم، گناه
سایقینلی(Sayqınlıq)= با پرستیژ
سیخی دۆزهن(Sıxı düzen)= دیسیپلین
سوْرۇن(Sorun)= مسئله، مشکل
سوْوخا(Sovxa)= میراث
سۆرهج(Sürec)= پروسه
سیرالانیم(Sıralanım)= هیرارشی
سوْرۇملۇ(Sorumlu)= مسئول
سوْنۇج(Sonuc)= نتیجه
سینیر(Sınır)= مرز
سیمگه(Simge)= سمبل
ساو(Sav)= ادعا
ساپتاما(Saptama)= تثبیت
سیناق(Sınaq)= امتحان
سؤیلم(Söylem)= گفتمان
سؤمۆرگه(Sömürge)= مستمعره
سؤمۆرۆ(Sömürü)= استثمار
سئچگینچی(Séçginçi)= نخبهگرا
ط
تۆر (Tür)= نوع
ق
قوْشۇل(Qoşul)=شرط
قارشیدلیق(Qarşıdlıq)= ضدیت
قییی(Qıyı)= ساحل
قوْنۇ(Qonu)= موضوع
قاورام(Qavram)= مفهوم
قوْشۇت(Qoşut)= پارالل
قالخینما(Qalxınma)= توسعه
قۇتسال(Qutsal) = مقدس
قیرآچان(Qıraçan)= آوریل
قۇزئی(Quzéy)= شمال
قامۇاوْیۇ(Qamuoyu)= افکار عمومی
قاتقی(Qatqı)= مشارکت
قیلاوۇز(Qılavuz)= راهنما
قۇرامسال(Quramsal)= تئوریک
قیریلقان(Qırılqan)= شکننده
قۇرغۇلاماق(Qurğulamaq)= طراحی کردن
قیتا(Qıta)= قاره
قاتمانلاشدیرماق(Qatmanlaşdırmaq)= افزودن
قوْنۇم(Qonum)= موقعیت
قوْرۇماق(Qorumaq)= محافظت نمودن
قیسیتلی(Qısıtlı)= محدود
قابساملی(Qapsamlı)= جامع
قایناق(Qaynaq)= منبع
قایناشما(Qaynaşma)= ادغام، تلفیق
قانیت(Qanıt)= دلیل
قۇرال(Qural)= قاعده
قۇرۇم(Qurum)= موسسه
ک
کؤکدنچی(Kökdençi)= رادیکال
کسین(Kesin)= قطعی
کز(Kez)= دفعه
کۆرهسل(Küresel)= جهانی،گلوبال
کرال(kral)= پادشاه
کسینتیلی(Kesintili)= ناپیوسته
گ
گهلهنکسهل(Geleneksel)= سنتی
گؤرسهل(Görsel)= بصری
گیریشیم(Girişim)= ابتکار،نوآوری
گؤزلملنمک(Gözlemlenmek)= مشاهده شدن
گۆنجللنمه(Güncellenme)= بروزرسانی
گؤزئتمک(Gözétmek)= نظارت کردن
گؤزگۆ(Gözgü)= آئیینه
گهنهل(Genel)= عمومی
گؤزآردی (Gözardı)= نادیده گرفتن
گرچکدن(Gerçekden)=حقیقتا
گرهچ(Gereç)= مواد
گهنهلگه(Genelge)= بخشنامه
گؤرهجه(Görece)= نسبی
گؤرگۆل(Görgül)= تجربی
گؤسترمهلیک(Göstermelik)= نمایشی
گؤسترگه(Gösterge)= اشارت
گۆندهلیک(Gündelik)= روزمره
گۆونجه(Güvence)= گارانتی
گؤرئو(Görév)= ماموریت
گۆونلیک(Güvenlik)= امنیت
گۆون(Güven)= اعتماد
گؤوشک(Gövşek)= شل
گرهکلیلیک(Gereklilik)=الزام
گرهکسینیم(Gereksinim)= نیاز، ضرورت،احتیاج
گلیشمک(Gelişmek)= توسعه دادن
ن
نسنهل(Nesnel)= آبجکتیو
نیتهلیک(Nitelik)= کیفیت، وصف
نیتهل(Nitel)= کیفی
نیجهل(Nicel)= کمی
قۇشاق(Quşaq)= نسل
قۇشۇل(Quşul)=شرایط
قۇشقۇ(Quşqu)= شبهه
ندن(Neden)= سبب، علت
و
وطنداش(Vetendaş)= شهروند
وئری(Véri)= اطلاعات
والی(Vali)= استاندار
وئریملی(Vérimli)= مثمرثمر
وارسیل(Varsıl)= دارا
وئرگی(Vérgi)= مالیات
وارساییم(Varsayım)= فرضیه
ه
هؤرگۆت(Hörgüt)= تشکیلات
ی
یۆکۆملۆ(Yükümlü)= مکلف
یاساق(Yasaq)= ممنوع
یۆکسکاؤیرنیم(Yükseköyrenim)= آموزش عالی
یاسال(Yasal)= قانونی
یاسا(Yasa)= قانون
یؤن(Yön)= جهت
یؤنهتیم(Yönetim)= مدیریت، اداره
یؤنتم(Yöntem)=روش
یؤنتمبیلیمی(Yöntembilimi)= روششناسی، متدولوژی
یؤنهتیمسهل(Yönetimsel)= اداری
یانید(Yanıd)= جواب
یاپی(Yapı)= ساختار
یئرهل(Yérel)= محلی
یئرلی(Yérli)= محلی
یایقین(Yayqın)= رایج
یاشامسال(Yaşamsal)= حیاتی
یاساما(Yasama)= قانونگذاری
یاتیشدیرماق(Yatışdırmaq)= راضی نمودن، ساکن کردن
یاتیریم(Yatırım)سرمایهگذاری
آشاما(Aşama)= مرحله
یازقی(Yazqı)= سرنوشت
یاخلاشیق(Yaxlaşıq)= تقریبا
یئددیجه(Yéddicd)= هفته
یئرکیپ(Yérkip)= نقشه
یاردیم(Yardım)= کمک
یئتهنک(Yétdndk)= خلاقیت، توانایی
یئترلی(Yétdrli)= کافی
یۇردداشلیق(Yurddaşlıq)= شهروند
یئتگین(Yétgin)= مکمل، کامل
یوْزلاشما(Yozlaşma)= انحطاط
یئتگی(Yétgi)= اختیارات
یاد(Yad)= خارجی
یوْخسۇن(Yoxsun)= محروم
یۆرۆتۆلمک(Yürütülmek)= به اجراء گذاشتن
یۆرۆتمه(Yürütme)= قوه مجریه
یۆجهلتمک(Yüceltmek)= تقدسزائی کردن
یالین(Yalın)= ساده
یازاناق(Yazanaq)= گزارش
یاپیبیلیمسهل(Yapıbilimsel)= مورفولوژی
یئنیلمه(Yénileme)= ترمیم، بازسازی
یئنیلگی(Yénilgi)= مغلوبیت
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر