اۇمۇد اۇرمۇلۇ
تیلی، اۇلۇس- دئولتی باشقا دئولت مۏدللریندن آییران اهن اؤنملی اؤزهللیکلریندن بیری اۏلاراق، اۇلۇس-دئولتین تک- تیپ دیل، اکینجسهل اۇیقۇلامالار و ایستانداردلاشمیش بیر ائییتیم سیستمی دایاتما یۏلۇندا اؤرنهیی گؤرۆلمهمیش بیر چابایا گیرمهسیدیر. گرچکدن ده ائییتیمی تک- تیپلشدیریب زۏرۇنلۇ حاله گتیرمک اۇلۇس یارادمانین اهن اؤنملی آدیمیدیر. چۆنکۆ اۇلۇس- دئولتین تهمهل ساوی، بیر اؤلکه خالقینین تۏپلۇمسال اۏلاراق بۆتۆنلهشیک و آنلاملی بیر بۆتۆن اۏلدۇغۇ ساویدیر. بۇ ساو آنجاق ائتگین بیر ائییتیم و اۏخۇل ایله گرچکلشدیریلهبیلر.
زۏرۇنلۇ ائییتیم، باشقا مئکانیزملره اۏرانلا اۇلۇسلاشمادا داها ائتگیندیر. اؤزهللیکله ایلک دؤنملرده، یئنی اۇلۇسال دیرلرین خالق آراسیندا کئچرلی و یایقین اۏلان دینسهل دیرلر و گهلهنکلرله یاریشابیلمه گۆجۆ یۏخدۇر. زۏرۇنلۇ ائییتیم، اۇلۇس- دئولتجه بلیرلهنن دیرلر و آماجلار دۏغرۇلتۇسۇندا یۇردداشلارین بئیین یۇمالارینا خیدمت ائتدی و زامانلا سؤز قۏنۇسۇ دیر و آماجلارین کیتلهلر طرفیندن ایچسهللشدیریلمهسینی ساغلادی.
فرانسیز دئنهییمی، زۏرۇنلۇ ائییتیم و اۏخۇلۇن اۇلۇسلاشما سۆرهجیندهکی مرکزی رۏلۆنۆن آنلاشیلماسی اۆچۆن یاخشی بیر اؤرنکدیر. فرانسادا اۏخۇلدا وئریلن ائییتیمین ایکی گؤرئوی واردیر: بیری، جۇمهۇریتی تاریخین بیر اۇجۇنا یئرلشدیریب اؤلکهنین کئچمیشدهکی بۆتۆن آیریلیلیقلارین اۆستهسیندن گلن بیر بۆتۆنلشمه یئتهنهیینین اۏلدۇغۇنۇ یۇردداشلارین ذهنینه یئرلشدیرمه آماجیدیر. ایکینجی ایسه اینسانلاری اؤزگۆر یارقیدا بۇلۇنابیلمهلرینی ساغلایاجاق ذهنلرله دۏناتماقدیر. بئلهجه اؤزۆنۆ سینیرلایان یئرهل و دینسهل باغلاردان سییریلان اینسان هم قرارلارینی اؤزۆ آلمیش، هم ده اؤزۆنه اۏخشایان باشقا ائشید یۇردداشلارلا بیرلیکده گهنهل ایرادهیی دیله گتیرمیش اۏلۇر. ایران اۏخۇللاریندا وئریلن ائییتیمین ده بنزر آماجلار داشیدیغی سؤیلمک اۏلاسیدیر.
اۏخۇلدا وئریلن زۏرۇنلۇ ائییتیمده هر سیخی دۆزهن بللی دیرلرین داشیییجیسیدیر. اؤرنهیین تاریخین گؤرئوی، اۇلۇس- دئولتین اؤنجهلیکلی احتیاجی اۏلان اۇلۇسال کیملییی یارادیلماسینا قاتقیدا بۇلۇنماقدیر. اۇلۇسال کیملییین اۏلۇشدۇرۇلماسیندا ایلک یاپیلماسی گرهکن ایسه، اۏرتاق بیر بللهیین یارادیلماسیدیر. اۇلۇس- دئولت نئجه بیر تاریخسهل بللهیه احتیاجی وارسا، تاریخ اؤیرتیمی ده بۇنا گؤره تاسارلانیر؛ خالقی اۏلۇمسۇز ائتگیلییهجهیی دۆشۆنۆلن اۏلایلار یا بالاجا تۏخۇنماقلارلا کئچیشدیریلیر، یا گؤرمزدن گلینیز یا دا چارپیدیلیر. بللک اۆچۆن چۏخ گرهکلی اۏلدۇغۇ دۆشۆنۆلن اۏلایلار ایسه هامیسی آیرینتیلی اۏلاراق آنلاتیلیر، گرهکیرسه آبارتیلیر.
اۏخۇلدا وئریلن تاریخ ائییتیمی مۆفرداتیندا "میللی ایگیدلر" و "اؤیکۆلار" گئنیش یئر تۇتار. ایگیدلرین و اؤیکۆلارین گرچکده وار اۏلۇب اۏلماماسی اؤنملی دئییلدیر؛ اؤنملی اۏلان، اۇلۇس- دئولتین اۏنلارا دۇیدۇغۇ گرهکسینیمدیر. تاریخده ایگیدلره و اۏلایلارا سیخلیقلا باشوۇرۇلماسینداکی آماج تاریخی گرچکلری آیدینلادماق دئییلدیر؛ آماج، دئولتین اؤنگؤردۆیۇ دیرلر دۏغرۇلتۇسۇندا گلجک قۇشاقلاری حرکته کئچیرمکدیر. بۇ ندنله تاریخین گؤرئوی، دئولتین احتیاج دۇیدۇغۇ ایگیدلری یارادماقدیر.
تاریخ کیمی باشقا سیخی دۆزهنلرین مۆفرداتی دا دئولتین ایلکهلری تهمهل آلیناراق ساپتانیر. بئلهلیکله بیر بۆتۆن اۏلاراق اۏخۇل، اۇلۇسال کیملیک سیمگهلرینین یارادیلدیغی، وطن تۏپراغینین قۇتساللاشدیریلدیغی، بۇ تۏپراقلار اۆچۆن یاشامینی وئرمهنین یۆجهلشدیریلدییی، یارادیلان ویا کشفائدیلیب آبارتیلان ایگیدلیکلر اؤیکۆلارینین یاییلدیغی، تۇغرالی دیلین تکلشدیریلیب یایقینلاشدیریلدیغی بیر مکانا دؤنۆشۆر. بۇ سایقینلیقلا اۏخۇل و زۏرۇنلۇ ائییتیم، اۇلۇسۇن یارادماسینداکی ایشلوسهل آراجا دؤنۆشۆر.
اۏخۇلۇن بۇ ایشلوسهللییی ندنیله اۇلۇس- دئولت، ائییتیم حاققینی باشقالاریندان آیری دیرلندیریر و بۇ قۏنۇ اۆزرینده داها چۏخ دۇرۇر. ارنست گلنر، بیرئیلرین باشقا حاقلارینی سینیرلاماقدان و پۏزماقدان چکینمهین دئولتین ائییتیم حاققی گۆندمه گلدییینده، بۇ حاققی چئینهمهسینین ترسینه، هرکسی بۇ حاقدان یارارلاندیرمایا چالیشدیغینی بیلدیریر. دئولت، آرتیق وبرین ساوۇندۇغۇ اۆزره، تک "مشرۇع شیددت تکالینه" صاحیب بیر قۇرۇم دئییلدیر، عئینی زاماندا "مشرۇع ائییتیم تکالینین" ده صاحیبی اۏلماسیدیر. حتی اینسانلارین ایش تاپمالاری، اۏنۇرلاری، گۆونلیک و اؤز سایقیلاری اۏنلارا وئریلن ائییتیمه باغی اۏلدۇغۇندان، بیر دئولت اۆچۆن مشرۇع ائییتیم تکالینی الینده بۇلۇندۇرماق، مشرۇع شیددت تکالینی الینه کئچیرمکدن داها اؤنملی و بلیرلهییجیدیر.
ایلگیلی یازیلار:
تۆرکجه- فارسجا سؤزلۆک:
ائییتیم(Eyitim)= آموزش
اۇلۇس(Ulus)= ملت
اؤنملی(Önəmli)= مهم
اؤزهللیک(Özəllik)=خصوصیت
اکینج(Əkinc)= فرهنگ
اۇیقۇلاما(Uyqulama)= تطبیق،پراتیک
دایاتماق(Dayatmaq)= پافشاری کردن
اؤرنک(Örnək)= مثال
زۏرۇنلۇ(Zorunlu)= اجباری
تهمهل(Təməl)= اساس
ساو(Sav)= ادعا
تۏپلۇمسال(Toplumsal)= اجتماعی
آنلاملی(Anlamlı)=معنادار
ائتگین(Etgin)= فعال
اۏخۇل(Oxul)= مدرسه
اۏران(Oran)= میزان
اۇلۇسلاشما(Uluslaşma)=ملتشوندگی
اۇلۇسال(Ulusal)= ملی
یایقین(Yayqın)= رایج
آماج(Amac)= هدف
یۇردداشلیق(Yurddaşlıq)= شهروند
قۏنۇ(Qonu)= موضوع
ایچسهللشدیریلمه(İçsəlləşdirilmə)= درونی سازی
دئنهییم(Deneyim)= تجربه
سۆرهج(Sürəc)= پروسه
گؤرئو(Görev)= ماموریت
اؤزگۆر(Özgür)= آزاد
یارقی(Yarqı)= قضاوت
دۏناتیم(Donatım)= تجهیز
سینیر(Sınır)= مرز
یئرهل(Yerəl)= محلی
ائشید(Eşid)= برابر
گهنهل(Gənəl)= عمومی
اۏلاسی(Olası)= ممکن، محتمل
سیخی دۆزهن(Sıxı düzən)= دیسیپلین
قاتقی(Qatqı)= مشارکت
اۏلۇشۇم(Oluşum)=تشکل
بللک(Bəllək)= حافظه
اؤیرتیم(Öyrətim)= تدریس، تعلیم
تاسارلاماق(Tasarlamaq)= طراحی کردن
اۏلۇمسۇز(Olumsuz)= منفی
اۏلای(Olay)= حادثه
چارپیدماق(Çarpıdmaq)= تحریف کردن
آیرینتی(Ayrıntı)= جزئیات
آبارتماق(Abartmaq)= مبالغه کردن
اؤیکۆ(Öykü)= حکایه
گرهکسینیم(Gərəksinim)= نیاز
اؤنگؤرمک(öngörmək)= پیشبینی
قۇشاق(Quşaq)= نسل
ساپتاما(Saptama)= تثبیت
سیمگه(Simgə)= سمبل
قۇتسال(Qutsal) = مقدس
یۆجهلتمک(Yücəltmək)= تقدس زائی
تۇغرالی(Turğalı)= رسمی
ایشلوسهل(İşləvsəl)= تابعی
آراج(Arac)= ابزار، واسط
بیرئی(Birey)= فرد
قۇرۇم(Qurum)= موسسه
تکال(Təkəl)=انحصار
گۆونلیک(Güvənlik)= امنیت
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر